Корпус чувашского языка

Паллӑ ҫӑлтӑрсен ушкӑнӗсене пӗлни моряксене, ҫулҫӳревҫӗсене, летчиксене, разведчиксене, геологсене питӗ кирлӗ.

Главные созвездия необходимо знать моряку, путешественнику, летчику, разведчику, геологу…

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Ытти ҫӑлтӑрсен ячӗсене ак мӗнле параҫҫӗ.

А остальные звезды принято называть так.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Ҫӑлтӑрсен ушкӑнӗсем тӑрӑх ҫӑлтӑрсен «адресне» кӑтартма питӗ аван.

По созвездиям очень удобно указывать «адрес» звезды.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Ҫӑлтӑрсен ушкӑнӗсене те ҫынсем урамсемпе площадьсене мӗнле сӑлтавсемпе ят параҫҫӗ, ҫав сӑлтавсемпех ят хураҫҫӗ.

Созвездиям даны названия по той же причине, по какой люди называют улицы и площади своих городов и селений.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Ҫӑлтӑрсен ушкӑнӗсем хӑйсен формисене, палӑрмаллах мар пулсан та, тӑтӑшах улӑштарса тӑраҫҫӗ.

Созвездия меняют свою форму незаметно, но постоянно.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Кашни ҫӑлтӑр ушкӑнӗ — тӳпере курӑнакан ҫутӑ ҫӑлтӑрсен ярӑмӗ пулнине астрономсем пит лайӑх ӑнланаҫҫӗ.

Астрономы прекрасно понимают, что каждое созвездие — лишь видимая на небе группа ярких звезд.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Каярахпа астрономсем ҫӑлтӑрсен ушкӑнӗсене тата нумайрах тупнӑ, анчах вӗсене юмахри ятсем мар, чи ҫӑмӑл ятсем панӑ.

Однако в позднейшие времена астрономы отыскали на небе еще много созвездий и тоже дали им названия, но уже не сказочные, а самые простые.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Астрономсем ҫӑлтӑрсен ушкӑнӗсене авалхи грексем хунӑ ятсемпех калаҫҫӗ.

Астрономы называют созвездия теми именами, которые им дали древние греки.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Кунта асӑннӑ ҫӑлтӑрсен ячӗсем питӗ авалхисем.

Здесь приведены названия нескольких звезд, названия эти очень древние.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Телескоп ҫӑлтӑрсен пысӑкӑшне мар, вӗсен шучӗсене кӑна ӳстерет.

Телескоп увеличивает не размер звезд, а количество звезд, которые можно видеть, и их яркость.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Ҫӑлтӑрсен ҫути тӗрлӗрен пулать вӗт-ха: пӗрисем ытла та ҫутӑ ҫутатаҫҫӗ, теприсем япӑх.

Ведь звезды различаются по яркости: иные светят очень сильно, другие совсем слабо.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Ҫӑлтӑрсен каталогӗ ҫине ҫӑлтӑрсем тӳпере мӗнле вырнаҫнине кӑна мар, унӑн ҫутине те ҫыраҫҫӗ.

В звездные каталоги записывается не только положение звезды на небе, но и ее яркость.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Анчах ахаль куҫпа курӑнакан ҫӑлтӑрсем телескоп витӗр курӑнакан ҫӑлтӑрсен пӗчӗк пайӗ кӑна.

Но звезды, видимые простым глазом, лишь ничтожная часть тех звезд, которые можно видеть в телескопы.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Гиппарх вилнӗрен вара вунултӑ ӗмӗр иртсен, пӗлӗтри чи ҫутӑ ҫӑлтӑрсен вырӑнӗсене тепӗр хут тӗрӗслесе палӑртнӑ.

Впервые через шестнадцать столетий после Гиппарха были вновь определены положения самых ярких звезд неба.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Каярахпа, ХV-мӗш ӗмӗрте, ҫӑлтӑрсен чаплӑ каталогне Самарканд ханӗ Улуг-бек хушнипе тунӑ.

Позднее, в XV веке, замечательный звездный каталог был составлен по приказу самаркандского хана Улуг-бека.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Каярахпа ҫӑлтӑрсен каталогне Ши Шена пачах пӑхӑнмасӑр, хӑй тӗллӗн, авалхи грексен астрономӗ Гиппарх тунӑ.

Позднее и совершенно независимо от Ши Шена звездный каталог составил древнегреческий астроном Гиппарх.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Ку ҫӑлтӑрсен тӗрӗс вырнаҫнӑ вырӑнӗсене кӑтартса паракан список.

Это список звезд с указанием их точного места на небосводе.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Ҫӑлтӑрсен пӗрремӗш каталогне пирӗн эрӑчченхи IV-мӗш ӗмӗрте Китай астрономӗ Ши Шен тунӑ.

Первый звездный каталог составлен в IV веке до нашей эры китайским астрономом Ши Шеном.

Ҫӑлтӑрлӑ тӳпе ӳкерчӗкӗ // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Ҫав ҫӑлтӑрсен хушшине астрономи единицисемпе виҫни — Мускавпа Владивосток хушшине миллиметрпа виҫсе тухнӑпа пӗрех.

Мерить расстояние до таких звезд астрономическими единицами — это все равно что измерять расстояние от Москвы до Владивостока миллиметрами.

Ҫӑлтӑрсем пирӗнтен мӗн инҫӗшӗнче? // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Ҫӑлтӑрсен хушшине пуйӑспа кайма пачах май ҫук иккен.

Оказывается, поезд для межзвездных сообщений совсем неподходящее дело.

Ҫӑлтӑрсем пирӗнтен мӗн инҫӗшӗнче? // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.