Корпус чувашского языка

Вӑл ҫулла пит ӑшӑкланса каять; ӑшӑк вырӑнсем пароходсене ҫӳреме кансӗрлеҫҫӗ.

Она сильно мелеет летом; эти мели мешают судоходству по Дону.

Чи паллӑ юханшывсемпе кӳлӗсем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫын пырса тӗкӗнмен вырӑнсем ҫакӑн пек ҫеҫенхирте ҫӗр ӗҫӗ тума юрӑхсӑр типӗ тӗлсенче анчах тӑрса юлнӑ.

Такими не тронутыми человеком остались степи только там, где очень сухо.

Ҫеҫенхирте // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Самолет вӑтам тӑрӑхри ӑшӑ вырӑнсем патне ҫитрӗ.

Самолет достиг теплой части умеренного пояса.

Поляр ункинчен тропик патне самолетпа кайни // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Выльӑх ҫӳрекен вырӑнсем сахалланнӑҫемӗн сахалланса пыраҫҫӗ, уйсем нумайланаҫҫӗ.

Меньше и меньше становится пастбищ, больше полей.

Поляр ункинчен тропик патне самолетпа кайни // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Пӑртак леререх кайсан тӗллӗн-тӗллӗн ҫеҫ юр выртакан вырӑнсем тӗл пула пуҫларӗҫ.

Немного дальше снег лежит уже не сплошь, а пятнами.

Поляр ункинчен тропик патне самолетпа кайни // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Вӑрмансӑр вырӑнсем курӑна пуҫлаҫҫӗ.

Появляются безлесные пространства.

Поляр ункинчен тропик патне самолетпа кайни // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Малалла пынӑҫемӗн вырӑнсем улшӑна пуҫларӗҫ.

Скоро местность, однако, стала меняться.

Африкӑри саванна тӑрӑх ҫӳрени // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Нумай ҫӗрте путакан тӑпра пулнӑ пирки, вӑл вырӑнсем патӗнчен эпир ҫӑра вӑрман витӗр касса ҫул туса пӑрӑна-пӑрӑна каятпӑр.

Почва во многих местах была топкая, и мы должны были обходить топкие места, прорубая узкие проходы сквозь лесную, чащу.

Тропик вӑрманӗнче // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Тропик тӑрӑхӗнче нихӑҫан та ҫумӑр пулман вырӑнсем те пур.

А есть в тропическом поясе места, где дождей почти совсем не бывает.

Тропик тӑрӑхӗнчи ҫутҫанталӑк // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ирӗлсе пӗтнӗ вырӑнсем пулаҫҫӗ.

Появляются проталины.

Ҫулталӑк вӑхӑчӗсенче ҫанталӑк епле улшӑнса пырать // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Полюссем патӗнче чи сивӗ вырӑнсем выртаҫҫӗ, ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинчи сивӗ тӑрӑхсем.

Около полюсов находятся самые холодные страны, или холодные пояса, земного шара.

Ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинчи ӑшӑ тӑрӑхӗсем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинчи чи шӑрӑх вырӑнсем пурте экватор таврашӗнче.

У экватора находятся самые жаркие страны земного шара —

Ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинчи ӑшӑ тӑрӑхӗсем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Вӑл епле ҫавӑрӑннине, ҫӗр чӑмӑрӗ ҫавӑрӑннӑ чухне ун ҫинчи тӗрлӗ вырӑнсем епле куҫнине тӗплӗрех пӑхса тухӑр.

Посмотрим подробнее, как происходит это вращение, как движутся при вращении земного шара разные места па пем.

Полюссемпе экватор // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Халӗ ҫурта унччен мӗлке ӑшӗнче пулнӑ вырӑнсене ҫутатать, ӗлӗк ҫутӑра пулнӑ вырӑнсем мӗлке ӑшнелле кӗрсе каяҫҫӗ.

Теперь свечка освещает те места, которые раньше были в тени, а освещенные раньше места теперь уходят в тень.

Кунпа ҫӗр мӗншӗн пулаҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Чӳкеннипе чирлесе кайнӑ пассажирсем вырӑнсем ҫинче аран-аран вырткалаҫҫӗ.

Беспомощно лежали на койках пассажиры, заболевшие от качки.

Тинӗс // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Никам пырса кӗмелле мар вырӑнсем тӑрӑх ҫулсем туса хучӗҫ.

По гиблым местам проложили дороги.

Шурти вутӑлӑх // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Тӗллӗн-тӗллӗн уҫӑ вырӑнсем те пур, вӗсене — шурлӑх ани теҫҫӗ.

Местами осталась и совсем открытая вода — «окна».

Шурлӑх // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Пӑхӑр-ха: шыв юхса кӗнӗ ҫӗрте юшкӑн лартнӑ вырӑнсем пур, шыв варринче — хӑйӑрлӑ утрав.

Смотрите: при впадении ручья — наносы, а посреди реки — песчаный остров.

Пӗчӗк ҫырма // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Тӗлӗ-тӗлӗпе ҫеҫ, ту аяккисем ытла чӑнкӑ вырӑнсенче, ҫара вырӑнсем курӑнаҫҫӗ.

Они отсутствуют лишь там, где склоны отвесными обрывами — утесами — падают вниз.

Ҫӗр ҫийӗпе тӗрлӗрен усӑ кураҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ялан тенӗ пекех тӳремлӗхсем ҫинче тӗлӗ-тӗлӗпе ҫӳллех мар вырӑнсем — сӑртсем тӗл пулаҫҫӗ.

Обычно на равнинах бывают небольшие повышения — холмы.

Ҫӗр ҫийӗн тӗрлӗ формисем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.