Поиск

Шырав ĕçĕ:

ҫӗлене (тĕпĕ: ҫӗлен) сăмах форми çинчен тĕплĕнрех пăхма пултаратăр.

Ҫӗлене ҫӗнтернӗ хыҫҫӑн хӑвӑн ҫулупах малалла ут.
Помоги переводом

Ҫич ураллӑ лаша // Василий Давыдов-Анатри. Ӑшхыптармӑшсем: калавсем, сӑвӑсем, шӳтсем, пьесӑсем. — Шупашкар: и. ҫ., 1986. — 62 с. — 13–16 с.

Эсӗ ҫав ҫӗлене хӑрамасӑр кӗтсе ил.
Помоги переводом

Эпӗ вӑл вырӑн патнерех пырса пӑхрӑм та тем пысӑкӑш ҫӗлене куртӑм.
Когда я подошел ближе к этому месту, я увидел огромную змею.

Тропик вӑрманӗнче // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Касрӗ те ҫунтарса ячӗ ҫӗлене.
Изрубил и сжег змея.

1. [Икӗ Йӑван] // ЧПГӐИ. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 47-57 с.

Касрӗ-вакларӗ ҫӗлене, пӗр пуҫне хӑварчӗ те ыйтать:
зарубил змея, одну голову оставил и спрашивает:

Йӑван ҫӗлене ҫапр те — пилӗк таран кӗртсе лартрӗ.
Йыван ударил змея — по пояс вогнал его в землю,

Ҫӗлен тухрӗ те, Йӑван калать ҫӗлене:
Змей вышел, и Йыван говорит змею:

Касрӗ-вакларӗ ҫӗлене, пӗр пуҫне хӑварчӗ те ыйтать:
зарубил его, одну голову оставил и спрашивает:

Йӑван ҫапрӗ те ҫӗлене — чӑрпуҫ таран антарса лартрӗ.
Йыван ударил змея — по колено вогнал,

Йӑван калать ҫӗлене:
Йыван говорит змею:

Иван тимӗр юпа илчӗ те ҫӗлене ҫапрӗ.
Иван взял железный столб и ударил змею.

Чӑваш паттӑр юмахӗсен тӗнчи // Н.Г. ИЛЬИНА. Паттӑр юмахӗсем. Пӗрремӗш кӗнеке. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издвтельстви, 2019. — 384 с. — 6-25 с.

Иван тимӗр столпа илчӗ те ҫӗлене ҫапрӗ.
Иван взял железный столб и ударил змею.

Ку хайлавсем пӗтӗмӗшле асамлӑ юмахсене ҫывӑхрах, анчах пурпӗрех паттӑр ҫӗлене хӑй ҫӗнтерет.
Эти произведения в целом близки к волшебным сказкам, однако, в отличие от них, герой в борьбе со змеем не нуждается в чьей-либо помощи.

Акӑ «Вӗре ҫӗленпе паттӑр Ваҫилли» текстра йӗкӗт хӑйне вӗлерме шутланӑ амӑшӗпе вӗре ҫӗлене хӑйӗн тупӑкне караппа юхтарса яма ыйтать.
Так, в тексте «Огненный змей и Василли-батыр» молодец-батыр, родная мать которого со змеем сговорились погубить, говорит следующее: Когда меня убьете, сколотите гроб, тело положите в гроб… и постройте корабль, поместите гроб на корабль.

Кунта пирӗн пухха кӗнӗ [«Ҫӗлене ҫӗнтерсе патша хӗрне илни»], «Чул юпа юмаххи», «Пуян ачисем», «Кьосре улӗ», «Виҫҫӗн пӗртӑван», «Пулӑран пулнӑ ачасем», [«Этем Иванӗ, Кушак Иванӗ, Кӗсре Иванӗ»], «Иван Ҫар», [«Тӑвӑл паттӑр»] текстсене асӑнма пулать.
[«О победе над змеем и женитьбе на царевне»], «Сказка о каменном столбе», «Дети богача», «Сын кобылы», «Три брата», «Дети, зачатые от съеденной рыбы», [«Эдем Иван, Кужак Иван, Кесре Иван»], «Иван Сяр», [«Тывыл-батыр»].

А.К. Салмин шухӑшӗпе, Чике старик сӑнарӗ хӗрсене вӑрласа каякан ҫӗлене те, ҫав вӑхӑтрах пурнӑҫран уйрӑлса кайнӑ авалхи несӗле те калӑпласа тӑрать.
Как полагает А. Салмин, образ Чигестарика совмещает в себе черты и змея-похитителя, и предводителя родаплемени.

Унтан та ытла, чӑваш паттӑр юмахӗсенче аллӑ пуҫлӑ ҫӗлене те ним мар ҫӗнтерни тӗл пулать.
В чувашских богатырских сказках встречаются сюжеты, где батыр быстро управляется даже с пятидесятиглавым змеем.

[…] Вара карӗҫ тет таса улӑха та, Иван Суволов малтанхи пекех ҫӗлене вакласа касса пӗтерчӗ тет («Иван Суволов»).
[…] Тогда отправились на чистый луг, и Иван Суволов, как прежде, изрубил змея на куски («Иван Суволов»).

Тепӗр чухне тата ҫапӑҫу самантне пачах сӑнласа памаҫҫӗ, паттӑр вун икӗ пуҫлӑ ҫӗлене те ним мар пӗр самантра вӗлерсе хурать.
В некоторых случаях оттеняется не сам момент сражения, а результат: в один миг батыр уничтожает двенадцатиглавого змея:

«Анчах саламаликшӑн хӑйне май сюжетпа композици меслечӗсем характерлӑ. Паттӑр юмахӗсенче аҫтаха (ҫӗлен) тӗп героя хирӗҫ активлӑ кӗрешет, ҫапӑҫу виҫӗ хутчен пулса иртет, юмахҫӑ тытӑҫӑвӑн кашни самантне тӗплӗн ӳкерет. Саламаликра вара ҫапӑҫу пӗр хутчен ҫеҫ пулса иртет, вӑл кӗске, кашни самантне сӑнлани ҫук. Тӗп герой ҫӗлене нимӗнле вӑй хумасӑр, ҫӑмӑллӑн ҫӗнтерет, тӑшман ӑна хирӗҫ тӑмасть те пек», — тесе ҫырать Н.И. Егоров.
Но, по мнению Н.И. Егорова, в саламалике как сюжет, так и композиционные решения весьма своеобразны. Ученый отмечает характерные особенности богатырских сказок: змей энергичен и решителен в своих действиях; поединок происходит трижды (в саламалике же один раз), каждый момент сражения передается подробно (в саламалике описание боя краткое, создается ощущение, что победа дается герою без особых усилий).

Страницы:

Корпус чувашского языка

Поиск

Шырав ĕçĕ:

Сайт:

Статистика