Поиск
Шырав ĕçĕ:
Юлашки ҫырӑвӗнче Сергей ҫапла ҫырать: «Юлашки кунсенче пурте улшӑнчӗ, пире хӗвеланӑҫнелле куҫарчӗҫ, ҫавӑнпа ҫырма пултараймарӑм тата ирӗк те памарӗҫ. Тухса кайиччен виҫӗ каҫ тӑтӑмӑр. Ирпе виҫӗ сехетре вагона кӗрсе ларсан, поезд тапранса кайнине те сисмерӗмӗр, мӗншӗн тесен питӗ ывӑннӑччӗ. Ӑсатнӑ чух пире хамӑр ӑҫта кайнине каламарӗҫ, нимӗн пӗлмесӗрех кайрӑмӑр. Ҫула май Новосибирскра мунчара шыва кӗтӗмӗр. Тухса кайсан, эпӗ хамӑр ҫулпа кайӑпӑр тесе шутланӑччӗ, анчах тепӗр ҫулпа Омск, Свердловск, Хусан, Мускав урлӑ кайрӑмӑр. Мускавра каллех мунчара ҫӑвӑнтарчӗҫ, пире кӑлармарӗҫ. Эпир финсен ҫулӗпе каятпӑр тесе шутланӑччӗ, анчах Минск урлӑ Старая Польшӑна кайни палӑрчӗ. Мичук — пирӗн ял ҫынни, финсен вӑрҫине хутшӑннӑскер, вилнӗ вырӑнсенче пурӑнатпӑр. Варшава патне ҫитиччен поезд ҫинчен анса 50 километр кайрӑмӑр, питӗ ывӑнтӑмӑр. Килнӗ хыҫҫӑн виҫӗ кун хушши ҫӳреме пултараймарӑмӑр. Ҫитнӗ ҫӗре пирӗн нимӗн те ҫукчӗ, пире граждансен килӗсене вырнаҫтарчӗҫ. Ялта апат ҫимесӗрех ҫывӑрма вырттарчӗҫ. Поляксем вырӑсла пӗлмеҫҫӗ. Сивӗ пулин те, эпир хӳшӗре пурӑнтӑмӑр, анчах ку нимех те мар, нумаях юлмарӗ, сивӗпе вилместпӗр. Чи хӑрушши - кӳршӗри патшалӑх питӗ ҫывӑхра, Германипе юнашар - эпир Милюшпа (Милюш Байгореевич Аливанов, пӗр ялтан пӗрле чӗнсе илсе, пӗрле служит тунӑ). Манӑн 200 тенкӗ пурччӗ, анчах ҫул ҫинче ҫиме тӑкакларӑм. Унтан пуш уйӑхӗн 18-мӗшӗнче тухса, кунта ака уйӑхӗн 5-мӗшӗнче килсе ҫитрӗмӗр. Ку ҫырӑва 1941 ҫулхи апрелӗн 13-мӗшӗнче ҫыратӑп, паян поляксен Мӑнкун. Манран стариксемпе ҫамрӑксене салам калӑр. Ҫыру илсен ял хыпарӗсем ҫинчен пӗлтерӗр. Тата Николай адресне ярса парӑр, вӑл ман пата ҫыру ҫыртӑр, мӗншӗн тесен эпӗ унӑн адресне ҫухатрӑм. Халӗ вӑхӑт ҫук, ҫавӑнпа сахал ҫыратӑп. Вӑхӑт ҫитсен татах ҫырӑп. Вера, хӗрсем качча тухман-и-ха?
Парӑнманскер // Марина Иванова. https://sutasul.ru/articles/nikam-ta-nim ... er-3757134
Хальхи Чӑваш ҫӗрӗнчи анатри чӑвашсем икӗ ушкӑна пайланаҫҫӗ: «хир енчисем» тата «вӑрман ҫӗртисем» (кусем хӗвеланӑҫнелле, вӑрман тӑрӑхнелле вырнаҫнӑ).
Анатри чӑвашсен тумӗ // Геннадий Дегтярёв. Чӑваш тумӗ аваллӑхран паянлӑха = Чувашский костюм от древности до современности = The Chuvash costume from ancient to modern times / В. В. Николаев, Г. Н. Иванов - Орков, В. П. Иванов ; Историпе культурологи тӗпчевӗсен К. В. Иванов ячӗллӗ фончӗ. — Мускав ; Шупашкар ; Ӑремпур : Историпе культурологи тӗпчевӗсен К. В. Иванов ячӗллӗ фончӗ, 2002. — 400 с.
— Ҫав тери инҫетре вӗҫнӗ чухне эпӗ яланах Ҫӗр ҫинчен шухӑшлӑп, — тӗттӗмленсе ӗлкӗреймен хӗвеланӑҫнелле пӑхса калаҫрӗ Зоя.
Виҫҫӗмӗш ҫыру // Александр Клементьев. Клементьев А.К. Вунҫиччӗрисем: повеҫсемпе калавсем. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 1981. — 216 с. — 121–178 с.
Огурсем пратӗрӗксенчен чи малтан темиҫе миграци хумне хӗвеланӑҫнелле пурнӑҫа кӗртнӗ.Огуры первыми из пратюрков осуществили несколько миграционных волн на запад.
Огурсем // Семен Говоров. https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D0% ... 0%B5%D0%BC
Ҫурҫӗр хӗвеланӑҫнелле тӑсӑлакан урам вӗҫӗнчи ҫырмана пӗвеленӗ.
Ҫӗпӗрех ҫӗрне шӑварать куҫҫуль… // Ӑсан Уҫӑпӗ. Ӑсан Уҫӑпӗ. Тӗлӗкри те пирӗнпех: повеҫсемпе калавсем. Шупашкар: «Пегас» издательство ҫурчӗ, 2014. — 142 с. — 106–115 с.
Утрав кӳлепипе хӗвелтухӑҫӗнчен хӗвеланӑҫнелле тӑсӑк, унӑн тӑршшипе сӑртсемпе тусен речӗ вырнаҫнӑ, вӗсен ҫӳллӗшӗ 1220 метр таран ҫитет.
Мадейра // Аҫтахар Плотников. https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0% ... 1%80%D0%B0
Донбасран хӗвеланӑҫнелле, Днепр шывӗн леш енче, Кривой Рог хули патӗнче, ҫавӑн пекех Крым ҫурутравӗнче те, Керчь хули патӗнче, тимӗр рудин запасӗ пит пысӑк.
Ҫӗр айӗнчен кӑларакан усӑллӑ япаласемпе промышленность // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.
Уралтан хӗвеланӑҫнелле, Кама шывӗн сулахай енче, ҫӗр айӗнче тӗрлӗ тӑварсен сийӗ выртать, вӑл сий 500 м хулӑмӑш.К западу от Урала, на левом берегу Камы, лежит под землей пласт различных солей в 500 м толщиной.
Березники // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.
Пур еннелле те — ҫурҫӗрелле, кӑнтӑралла, хӗвелтухӑҫнелле тата хӗвеланӑҫнелле те тайга сарӑлса ларать.Во все стороны — на север, юг, восток и запад — уходила вдаль тайга.
Тайга ҫийӗнче тата тайгара // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.
Вӗсем ҫитесси инҫе мар тесе шухӑшланӑ. вӗсенчен нихӑшӗ те ӗнтӗ иккӗленмӗн: хӗвеланӑҫнелле ишсе кайсан, Индие ҫитме пулать, тенӗ.
Ҫӗр тавра малтан ҫӳресе ҫаврӑнни // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.
Хӑвӑртан ҫурҫӗрелле, кӑнтӑралла, хӗвелтухӑҫнелле тата хӗвеланӑҫнелле ларакан япаласем тупӑр.Найдите вокруг себя пункты, расположенные на север, юг, восток и запад.
Чертеж ҫинче енсене мӗнле паллӑ тӑваҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.
Упӑшки вара сылтӑм аллипе ӑна хулӗнчен тытрӗ те, суллахаййипе хӗвеланӑҫнелле тӑсса, ҫапла шӳтлерӗ:
Манӑн идеал // Василий Игнатьев. Игнатьев В.Г. Шӑпчӑк катинче: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1959. — 188 с. — 161–176 с.
Тӳпере икӗ сий пӗлӗтсем хӗвеланӑҫнелле шурӗҫ, аялти сийӗ, ҫӳхе те татӑклӑ-татӑклӑскер, хӑвӑрт ҫаврӑнса, пӑтранса куҫрӗ, ҫиелти ҫавна май кас-кас тепӗр май шунӑнах туйӑнса тӑчӗ.
Альбина // Василий Игнатьев. Игнатьев В.Г. Шӑпчӑк катинче: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1959. — 188 с. — 144–160 с.
Айлӑмра хӗвелтухӑҫӗнчен хӗвеланӑҫнелле икӗ юнашар каслӑ пысӑках мар ял вырнаҫса ларнӑ.
Ҫулсем-йӗрсем // Василий Игнатьев. Игнатьев В.Г. Шӑпчӑк катинче: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1959. — 188 с. — 91–104 с.
…Салтаксем вӑрманти ҫулпа хӗвеланӑҫнелле кӗрсе ҫухалчӗҫ кӑна, ҫурҫӗртен Валтиелелле пысӑк ялккас тӑхӑннӑ юланутҫӑсен ушкӑнӗ тухрӗ.
Шикли шикленнӗ — кӗрӗк пӗркеннӗ // Юхма Мишши. Юхма М. Кӑвал ҫӗмрен: историлле роман. — Шупашкар: «Вучах» библиотеки, 1998. — 352 с.
Ҫармӑссен отрячӗсене эпӗ Атӑлӑн сулахай ҫыранӗпе хӗвеланӑҫнелле кайма, пӗтӗм ҫармӑс ҫӗршывне кӗрешӗве ҫӗклеме хушатӑп.
Хусанкка утаман // Юхма Мишши. Юхма М. Кӑвал ҫӗмрен: историлле роман. — Шупашкар: «Вучах» библиотеки, 1998. — 352 с.
Тӳпе хӗвелтухӑҫ енчен уҫӑлса, тасалса килет: юмах-халапри старикӗн шур сухалӗ е купалансах ҫитӗннӗ ватӑ шурӑ сурӑх ҫӑмӗ пек пӗлӗт таткисене туйи кӗскелсех ҫитнӗ кинемин халсӑр сывлавӗ евӗр палӑри-палӑрми ҫил хӗвеланӑҫнелле ҫемҫен вӑшлата-вӑшлата хӳтерет, уфла-уфла вайкӑнтарать.
Хура ҫӑмарта // Василий Сипет. Сипет В.Н. Калавсем. — Шупашкар, «Пегас» издательство ҫурчӗ, 2019. — 224 с. 116–128 с.
Пытанайман хӗвел шевлисем йывӑҫ тӑрринче сиккелеҫҫӗ, хӗвеланӑҫнелле пӑхакан чӳречесене йӑлтӑртаттараҫҫӗ.
Анне // Ева Лисина. «Тӑван Атӑл». — 1969, 2(136)№ — 88-89 с.
Ҫтаппан хӗвеланӑҫнелле ҫаврӑнса сӑхсӑхрӗ те пештӗре хупласа ҫӑпата кантрипе ҫавӑрса ҫыхрӗ.
II // Никифор Мранька. Мранька Н.Ф. Ӗмӗр сакки сарлака. Роман. 1-мӗш том. Виҫҫӗмӗш кӑларӑм. Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 1989. — 592 с.
Анчах пӗр кусма пуҫланӑ пирӗн ҫар урапин сулӑмне хӗвеланӑҫнелле кайса пыма халь кам чарма пултартӑр?Но кто теперь сумеет остановить это гигантское колесо, стремительно катящееся на запад?
V // Хветӗр Уяр. Уяр Ф. Е. Шурча таврашӗнче. 2 кӗнекеллӗ роман. 2-мӗш кӗнеке. Таркӑн. Шупашкар: Чӑваш кӗнеке изд-ви, 1994. — 398 с.