Корпус чувашского языка

Кайӑксен тӗнчи кунта питӗ тӗрлӗ, ытарма та ҫук илемлӗ.

Птичий мирок был блестящ и разнообразен по составу.

Вунпиллӗкмӗш сыпӑк // Иван Митта. Жюль Верн. Грант капитан ачисем: роман. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 36 с. — 500 с.

Паганель йӑнӑшмарӗ: вӑл чӑнах та кондор — Кордильер тӑвӗсенчи кайӑксен патши пулчӗ.

Паганель не ошибся: это действительно был кондор — царь кордильерских пернатых.

Вунтӑваттӑмӗш сыпӑк // Иван Митта. Жюль Верн. Грант капитан ачисем: роман. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 36 с. — 500 с.

Уҫӑ сывлӑш, йӗри-тавра ешерекен йывӑҫ-курӑк, кайӑксен чӗвӗлтетӗвӗ — ҫӗр ҫинчи чӑн-чӑн ҫӑтмах!

Свежий воздух, цветущая зелень, щебетанье птиц — настоящий рай на земле!

Настьӑн кӑсӑкланӑвӗсем // Ара Мишши. Ара Мишши. Пӗрремӗш утӑмсем: калавсем/ Ара Мишши. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 2017. — 38 с. — 24,26,28 с.

Сад урлӑ вӗҫекен кайӑксен мӗлкисем унӑн хурарах шывӗ ҫийӗпе пӗр шавсӑр шуса иртеҫҫӗ.

Тени птиц, пролетавших над садом, бесшумно скользили по его темной поверхности.

Параппанҫӑ кун-ҫулӗ // Леонид Агаков. Гайдар, Аркадий Петрович. Параппанҫӑ кун-ҫулӗ: повесть; вырӑсларан Л.Агаков куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш государство издательстви, 1957. — 132 с.

Йывӑҫсем айӗнчи ҫемҫе юр ҫинче паллӑ мар тискер кайӑксен йӗрӗсем курӑнаҫҫӗ.

Под деревьями, на мягком белом снегу отпечатались причудливые следы незнакомых зверей и птиц.

Чукпа Гек // Михаил Рубцов. Гайдар, Аркадий Петрович. Ман юлташсем: калавсем; вырӑсларан М. Рубцов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш государство издательстви, 1953. — 158 с. — 105–140 с.

Ҫавӑнтан кунта, ҫав Ӳпне чул патне, ачасем канма ларнӑ ҫӗре, вӗҫен кайӑксен аслӑ хӗвеле мухтаса юрлакан сасси илтӗнсех кайман.

Оттуда сюда, к этому плоскому камню, где сели отдохнуть дети, слабо долетало пение птиц, посвященное восходу великого солнца.

IV // Гаврил Молостовкин. Пришвин М.М. Ылтӑн ҫаран: калавсем. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 200 с. — 133–188 с.

Акӑ мӗншӗн ӗнтӗ тул ҫутӑлнӑ вӑхӑтра вӑрмана килсен эпир кайӑксен сассисене илтетпӗр те, ҫынна хирӗҫ тавӑрса каланӑ пек вӗсене ҫав-сӑмаха калатпӑр: — Сывӑ-и, аван-и! — тетпӗр.

Вот почему мы, когда придем в лес на рассвете и услышим, так и скажем им, как людям, это слово: — Здравствуйте!

III // Гаврил Молостовкин. Пришвин М.М. Ылтӑн ҫаран: калавсем. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 200 с. — 133–188 с.

Часах кайӑксен вӑхӑчӗ пуҫланчӗ.

Тут вскоре началась птичья пора.

Асатте кӑҫатти // Гаврил Молостовкин. Пришвин М.М. Ылтӑн ҫаран: калавсем. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 200 с. — 111-114 с.

Анчах вӗҫен кайӑксен, ман шутпа, шуйттан пур — вӑл вӗсен ҫӗрлехи вӑра-хурахӗ ӳхӗ.

Но у птиц, по-моему, чёрт есть — это их ночной разбойник филин.

Ӳхӗ // Гаврил Молостовкин. Пришвин М.М. Ылтӑн ҫаран: калавсем. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 200 с. — 98–102 с.

Ҫавӑн хыҫҫӑн вара эпир ҫакна тавҫӑрса илтӗмӗр: вӗҫен кайӑксен пирӗн ҫӳлӗ ҫуртсенчи пек мар иккен, вӗсем хӑйсем хӑнӑхнӑ ҫӳллӗшре ҫеҫ пурӑнаҫҫӗ.

Мы догадались тогда, что у птичек не как у нас в небоскребах, они не могут перемениться этажами.

Вӑрманти ҫуртсем // Гаврил Молостовкин. Пришвин М.М. Ылтӑн ҫаран: калавсем. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 200 с. — 88–91 с.

Вӗҫен кайӑксемпе ҫӗр ҫинчи тӗрлӗ кайӑксен вӑрманта хӑйсен пӳрчӗсем пур: шӑшисем тымарсем хушшинче — чи аялта пурӑнаҫҫӗ; тӗрлӗ вӗҫен кайӑксем, сӑмахран, шӑпчӑк пеккисем, хӑйсен йӑвисене тӳрех ҫӗр ҫине тӑваҫҫӗ; саркайӑксем — ҫӳлерех, йывӑҫ тӗмӗсем ҫине, йывӑҫ хӑвӑлӗ ӑшӗнче пурӑнакан вӗҫен кайӑксем — улакаткасем, кӑсӑясем, тӑманасем — тата ҫӳлерех тӑваҫҫӗ; йывӑҫӑн тӗрлӗ ҫӳлӗшӗнче тата чи тӑрринче ҫӑткӑнсем: хурчкапа ӑмӑрткайӑксем вырнаҫаҫҫӗ.

У птиц и зверьков в лесу есть свои этажи: мышки живут в корнях, в самом низу; разные птички вроде соловья вьют свои гнездышки прямо на земле; дрозды — еще повыше, на кустарниках; дупляные птицы — дятел, синички, совы — еще повыше; на разной высоте по стволу дерева и на самом верху селятся хищники: ястреба и орлы.

Вӑрманти ҫуртсем // Гаврил Молостовкин. Пришвин М.М. Ылтӑн ҫаран: калавсем. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 200 с. — 88–91 с.

Паян, юр ҫинче тискер кайӑксемпе вӗҫен кайӑксен ури йӗрӗсене пӑхса, эпӗ ҫав йӗрсем тӑрӑх акӑ мӗн вуларӑм: пакша юр витӗр ҫул туса мӑк ӑшне кӗрсе, кӗркуннех ҫавӑнта пытарса хунӑ икӗ мӑйӑра тупнӑ та, вӗсене ҫавӑнтах ҫисе янӑ – эпӗ хупписене тупрӑм.

Сегодня, разглядывая на снегу следы зверушек и птиц, вот что я по этим следам прочитал: белка пробилась сквозь снег в мох, достала там с осени спрятанные два ореха, тут же их съела — я скорлупки нашёл.

Пакша ӑсӗ // Гаврил Молостовкин. Пришвин М.М. Ылтӑн ҫаран: калавсем. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 200 с. — 75 с.

Тискер кайӑксемпе вӗҫен кайӑксен иккӗмӗшӗ — вӑл сасӑ пулать, тесе шутлатӑп эпӗ.

Второе у зверей и птиц я считаю голос.

Вӗҫен кайӑксемпе тискер кайӑксем калаҫни // Гаврил Молостовкин. Пришвин М.М. Ылтӑн ҫаран: калавсем. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 200 с. — 47–51 с.

Пӗр-пӗринпе пит туслӑ, анчах ашкӑнма юратакан, пирӗн чее тилӗсен ҫывӑх тӑванӗсем пулса тӑракан ҫав тискер кайӑксен пурнӑҫне эпӗ питех те интересленсе сӑнарӑм.

Я с интересом наблюдал здесь жизнь этих очень семейственных, но чрезвычайно плутоватых зверей, близких родственников нашей хитрой лисицы.

Кӑвак песецсем // Гаврил Молостовкин. Пришвин М.М. Ылтӑн ҫаран: калавсем. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 200 с. — 39–40 с.

Пӗр кун хушшинче вӑл павильонра вырнаҫма ӗлкӗрчӗ; малай ҫынни пулӑшнипе хӑйӗн хаклӑ япалисене кӑларса хучӗ: кавирсем, йӑпӑрка-пурҫӑн, пархӑт-парча тумтирсем, хӗҫ-пӑшал, чашӑксем, финифтьпе эрешленӗ турилккесемпе куркасем, ӗнчӗ-ахахпа илемлетнӗ ылтӑн, кӗмӗл япаласем, янтарьтен, слон шӑмминчен касса кӑларнӑ пӗчӗк арчасем, кӗтеслӗ-кӗтеслӗ кӗленчесем, пылак ҫимӗҫсем, чӗлӗм туртмаллисем, тискер кайӑк тирӗсем, хальччен курман вӗҫен кайӑксен тӗкӗсем тата ытти тӗрлӗ япаласем, — вӗсенчен хӑшӗ-пӗри мӗн тума кирлине те пӗлеес ҫук, ӑнланаяс ҫук.

В течение дня он успел устроиться в своем павильоне; выложил с помощью малайца привезенные редкости: ковры, шелковые ткани, бархатные и парчовые одежды, оружие, чаши, блюда и кубки, украшенные финифтью, золотые, серебряные вещи, обделанные в жемчуг и бирюзу, резные ящики из янтаря и слоновой кости, граненые бутыли, пряности, курева, звериные шкуры, перья неведомых птиц и множество других предметов, самое употребление которых казалось таинственным и непонятным.

III // Александр Артемьев. Тургенев И.С. Пиравйхи юрату: повеҫсем, калавсем, прозӑллӑ сӑвӑсем. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 1982. — 176 с. — 64–83 с.

Тупрӗ-и вӑл тепӗр тӑмана ҫитсе йышӑнман вырӑн, е тата ҫӑткӑнрах кайӑксен чӗрнине лекрӗ-и — паллӑ мар.

Нашла ли она незанятый другой совой лес или сама попала в когти более сильному хищнику, — неизвестно.

Вӑрман разведчикӗсем // Михаил Рубцов. Виталий Бианки. Йӗр тӑрӑх; вырӑсларан Михаил Рубцов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1952. — 107–116 с.

Улатакка хӑй ӗҫӗпе ӑҫта та пулсан кайсан кайӑксен ушкӑнне вӑл ертсе ҫӳренӗ.

Он водил за собой всю команду, когда дятел отлучался по своим делам.

Вӑрман разведчикӗсем // Михаил Рубцов. Виталий Бианки. Йӗр тӑрӑх; вырӑсларан Михаил Рубцов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1952. — 107–116 с.

Кайӑксен кӗске хӳрисем икӗ енчен те курӑнаҫҫӗ.

Короткие хвостики торчали по обеим сторонам ветки.

Вӑрман разведчикӗсем // Михаил Рубцов. Виталий Бианки. Йӗр тӑрӑх; вырӑсларан Михаил Рубцов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1952. — 107–116 с.

Кӑпӑшка юр ҫийӗн ирхине иртсе кайнӑ тискер кайӑксен йӗрӗсем анчах курӑнса выртаҫҫӗ.

И только самые свежие — утренние — следы зверей чётко отпечатываются в новеньком рыхлом снегу.

Юр ҫинчи приказ // Михаил Рубцов. Виталий Бианки. Йӗр тӑрӑх; вырӑсларан Михаил Рубцов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1952. — 3–16 с.

Ун пек вӗҫен кайӑксен юлашкийӗсене Азовпа Хура Тинӗс лаптӑкӗнчи ҫӗр чавса тӗпченӗ ытти вырӑнсенче те тупкаланӑ.

Останки подобных птиц были найдены и при других раскопках на территории Азово-Черноморского региона.

Кӑйкӑрсемпе сунара скиф йӑхӗсем те ҫӳренӗ // Аҫтахар Плотников. https://chuvash.org/news/24927.html