Корпус чувашского языка

Ҫав паркра эпир пӳлӗмре ӳстерсе усракан ӳсентӑрансем тулта ирӗкрех ӳсеҫҫӗ: тутлӑ шӑршӑллӑ лаврӑсем, шупка-кӗрен чечеклӗ олеандрсем; тата пит пысӑк шур чечеклӗ, тӗксӗм симӗс ҫулҫӑллӑ магнолисем те ӳсеҫҫӗ.

В нем на открытом воздухе растут наши комнатные растения: душистые лавры, олеандры, усыпанные розовыми цветами; растут также темнозеленые магнолии с огромными белыми цветами.

Крымӑн кӑнтӑрти ҫыранӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Пысӑк юханшывсем хӗррипе пачах урӑхла ӳсентӑрансем ӳсеҫҫӗ.

По берегам больших рек растительность совсем другая.

Пушӑ хирсенчи ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Анчах кунта нимрен ытла уяр ҫанталӑка лайӑх тӳсекен ӳсен-тӑрансем ӳсеҫҫӗ.

Но здесь растут главным образом растения, хорошо выносящие засуху.

Типӗ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫуркуннехи пекех, ҫеҫенхирте халӗ те темен чухлӗ курӑк ларать, анчах халӗ ӗнтӗ урӑх йышши курӑксем ӳсеҫҫӗ, чечексем сахалланаҫҫӗ, кӑлкан тата типчак курӑкӗ тапса тухать.

Степь все так же покрыта роскошным ковром, как и весной, но ковер уже другой. Меньше стало цветов, пышно разрослись ковыль и типчак —

Хура тӑпраллӑ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӑрмансенче тӗллӗн-тӗллӗн лӑсӑллӑ йывӑҫсем, тӗллӗн-тӗллӗн ҫулҫӑллисем ӳсеҫҫӗ.

Хвойные и лиственные деревья растут вперемежку.

Хутӑш вӑрмансен зонинчи ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Климат ҫемҫерех пулнӑ пирки кунта тӗрлӗрен ҫулҫӑллӑ йывӑҫсем ӳсеҫҫӗ: хурӑн, юман, вӗрене, каврӑҫ, ҫӑка.

Благодаря мягкости климата здесь растут различные лиственные породы деревьев: береза, дуб, клен, ясень, липа.

Хутӑш вӑрмансен зонинчи ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Чӑрӑшсем хушшинче ҫӑкасем, ӑвӑссем ӳсеҫҫӗ.

Между ними липы, осины.

Хутӑш вӑрманта // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Европӑри тайгара хырсемпе чӑрӑшсем ӳсеҫҫӗ, сайра-хутра хурӑнсем, ӑвӑссем те тӗл пулкалаҫҫӗ, Азири тайгара, климат хаяртарах вырӑнсенче, урӑх йышши йывӑҫсем ӳсеҫҫӗ: кедрсем, лиственницӑсем, пихтӑсем.

Европейская тайга состоит из сосен и елей. Изредка попадаются березы и осины. В азиатской тайге, где климат более суров, растут другие деревья: кедры, лиственницы, пихты.

Тайгари ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӑрманти кӳлӗсемпе шурлӑхсем хушшинче пит ҫӳллех мар Хибин тӑвӗсем ҫӗкленсе лараҫҫӗ: аялта — лӑсӑллӑ вӑрман, ҫӳлерехре пӗчӗк хурӑнсем тӗл пулкалаҫҫӗ, тата ҫӳлерехре сӑртлӑ-туллӑ тундрӑра ӳсекен мӑксемпе лишайниксем ӳсеҫҫӗ.

Среди лесных болот и озер поднимаются невысокие Хибинские горы: внизу — хвойный лес, повыше встречаются березки, а дальше мхи и лишайники горной тундры.

Тундрӑри ҫӗр айӗнчи усӑллӑ япаласене тӗпчесе пӗлесси тата вӗсене кӑларасси // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Сивӗ ҫилсем тивмен хӳтӗ вырӑнсенче ҫеҫ йӑмӑх чечеклӗ курӑксем ӳсеҫҫӗ.

Только в местах, защищенных от холодных ветров, растут травы с яркими цветами.

Тундрӑри ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Лутра вырӑнсенче мӑксем ӳсеҫҫӗ, ҫӳллӗрех ҫӗрте — лишайниксем.

В пониженных местах растут мхи, на более возвышенных — лишайники.

Тундрӑри ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӑрман витӗр юханшыв хӗррисем тӑрӑх хӑвасем, ҫирӗксем, палан йывӑҫҫисем ӳсеҫҫӗ.

Берега лесных речек обросли ивой, ольхой и калиной.

Тайгара // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫурҫӗр енчи вӑтам тӑрӑхӑн чи кӑнтӑрти пайӗнче, пӗрре те сивӗ пулман ҫӗрте, ӗмӗр ешӗл йывӑҫ-курӑксем ӳсеҫҫӗ.

В самой южной, теплой, части северного умеренного пояса, где почти не бывает морозов, растут вечнозеленые растения.

Поляр ункинчен тропик патне самолетпа кайни // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Совет Ҫурҫӗрӗнче рудниксемпе заводсем тӑваҫҫӗ, совхозсем, колхозсем ӳсеҫҫӗ, общежитилле шкулсем тӑваҫҫӗ.

На советском Севере вырастают совхозы и колхозы, школы с общежитиями, возникают кооперативы.

Ненецсем епле пурӑнаҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Тундрӑра йывӑҫсем ӳсме пултараймаҫҫӗ, унта вӗтӗ ҫулҫӑллӑ лутра хурӑнсем тата ҫырла тӗмӗсем — кӗтмел, морошка, голубика, шур ҫырли тӗмӗсем анчах ӳсеҫҫӗ.

Деревья в тундре не могут расти, а растут только низенькая карликовая березка с маленькими листочками, ягодные кустарники: брусника, морошка, голубика и клюква.

Тундра // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

1. Ӳсентӑран картти ҫине пӑхса пӗлӗр: тропик вӑрманӗсем ӑҫта-ӑҫта ӳсеҫҫӗ?

1. Посмотрите на карте растительности земного шара, где растут тропические леса.

Тропик вӑрманӗсенчи ӳсентӑрансем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Тропик вӑрманӗсем Африкӑра кӑна мар, ытти ҫӗрсенче те ӳсеҫҫӗ.

Кроме Африки, тропические леса растут и в других частях света.

Тропик вӑрманӗнче // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Вӗсем хӑвӑрт ӳсеҫҫӗ, сумӑр пӗлӗчӗсем пулаҫҫӗ.

Они быстро растут и превращаются в тучи.

Ҫанталӑк ҫинчен мӗн пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Вӑл шурлӑх хӗррипе ҫӳллӗ яштака хырсем ӳсеҫҫӗ, варринче — имшерленсе кайнӑ пӗчӗк хырсем лараҫҫӗ, нумайӑшӗ хӑрса типсе кайнӑ.

По его краям стоят высокие стройные сосны, а посреди — совсем низенькие чахлые сосенки, многие совсем погибли.

Шурлӑх // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Тен, ҫавӑнпа хаксем ӳсеҫҫӗ?» - тенӗ Матвиенко Федераци Совечӗн ларӑвӗнче.

Может быть, поэтому цены растут?» — сказала Матвиенко на заседании СФ.

Федераци Канашӗн спикерӗ Валентина Матвиенко учебник хакӗсем ӳснине тишкерме чӗнсе каланӑ // Ҫутӑ ҫул. https://sutasul.ru/articles/common_mater ... an-3454084