Новые
Ҫак икӗ формула та пӗртикӗс хӑвӑртланакан движени валли те, пӗртикӗс вӑрахланакан движени валли те юрӑхлӑ:
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫапла ӗнтӗ, пӗртикӗс улшӑнакан движени формулисем ҫапла пулаҫҫӗ:
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫав хӑвӑртлӑхпа t вӑхӑт хушшинче кайнӑ ҫул пулать, v вырӑнне унпа тан выражени лартсан, ҫапла пулса тӑрать:
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пуҫламӗш хӑвӑртлӑх v₀ пулсан тата t сек. иртнӗ хыҫҫӑн хӑвӑртлӑх v пулсан, пӗртикӗс улшӑнакан движенири вӑтам хӑвӑртлӑх пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пӗртикӗс улшӑнакан движени ҫулӗн формулине тупмашкӑн ҫакна астуса илмелле: улшӑнакан движенин t вӑхӑт хушшинче кайнӑ ҫулӗ — пӗртикӗс движенире ҫав вӑхӑт хушшинчех вӑтам хӑвӑртлӑхпа кайнӑ ҫулпа тан пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Унран ҫакӑ тухса тӑрать:
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫак формула вара пӗртикӗс улшӑнакан движенин вӑтам хӑвӑртланнине мар, чӑн хӑвӑртланнине, улшӑнми хӑвӑртланнине кӑтартать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫав формулӑнах тата хӑвӑртланнин ак ҫак определенийӗнчен те шутласа тупма пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫак формула тӑрӑх хӑвӑртлӑха вӑхӑтӑн хуть те мӗнле саманчӗшӗн те шутласа кӑларма пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пӗтӗмӗшпе илсе каласан, пӗртикӗс улшӑнакан движенин пуҫламӗш хӑвӑртлӑхне v₀ паллӑпа, хӑвӑртланнине а паллӑпа паллӑ тусассӑн, хӑвӑртлӑх пӗр секунда хушшинче улшӑнни ҫав а числопах, анчах та урӑх ятпа ҫырӑнать; вара ҫапла пулать:
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫав поездах тӑвалла хӑпаракан тӗле ҫитсе, — 1 м/сек² чухлӗ пӗртикӗс чакса пыракан хӑвӑртлӑхпа пыма тытӑнсан, унӑн хӑвӑртлӑхӗ секунда хушшинче — 1 м/сек чухлӗ улшӑнать, вара вӑл пӗр секунда иртсен v₁ = 10 м/сек + (-1 м/сек) = 9 м/сек пулать, икӗ секунда иртсен v₂ = 9 м/сек + (-1 м/сек) = 8 м/сек пулать тата малалла та ҫаплах.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Икӗ секунда иртсен хӑвӑртлӑх v₂ = 12 м/сек + 2 м/сек = 14 м/сек , виҫӗ секунда иртсен v₃ = 16 м/сек пулать тата малалла та ҫаплах.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Горизонтальлӗ участок тӑрӑх 10 м/сек хӑвӑртлӑхпа пыракан поезд анаталла анма тытӑнса +2 м/сек² чухлӗ пӗртикӗс хӑвӑртланса пыма тытӑнсан, унан хӑвӑртлӑхӗ вара пӗр секунда хушшинче 2 м/сек чухлӗ ӳсет, ҫавӑнпа хӑвӑртлӑх пӗр секунда иртсен v₁ = 10 м/сек + 2 м/сек = 12 м/сек пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пӗртикӗс улшӑнакан движенисем икӗ тӗрлӗ пулаҫҫӗ: пӗртикӗс хӑвӑртланакан движенисем (ӳссе пыракан хӑвӑртлӑхлисем) тата пӗртикӗс вӑрахланакан движенисем (чакса пыракан хӑвӑртлӑхлисем).
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пӗртикӗс улшӑнакан движенин ҫак свойстви унӑн ҫӳлерех илсе кӑтартнӑ определенийӗ вырӑнне пулма пултарать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫак определенирен ӗнтӗ ҫакӑн пек вывод тухса тӑрать: пӗртикӗс улшӑнакан движенин хӑвӑртланни а улшӑнман величина пулса тӑрать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Хӑвӑртлӑх пӗртан вӑхӑтсем хушшисенче хуть те мӗнлисенче те пӗртан пысӑкӑш чухлӗ улшӑнса пырать пулсан, ҫавӑн пек движение пӗртикӗс улшӑнакан движени теҫҫӗ.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Улшӑнакан движенин тӗрлӗ тӗсӗсенчен чи ансатти вӑл — пӗртикӗс улшӑнакан движени пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
18. Пӗртикӗс улшӑнакан движени.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
4. Станцие пырса ҫитекен поездӑн хӑвӑртлӑхӗ пырса чарӑниччен ҫур минута маларах 9 км/сек пулнӑ пулсан, ҫав поездӑн вӑтам хӑвӑртланни мӗнле пулать?
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.