Новые
Ҫак сӑлтава пула ӗнтӗ ҫурҫӗр ҫурчӑмӑрӗнче юхакан юханшывсем сылтӑм ҫыранӗсене ҫурса пыраҫҫӗ, ҫилсем те меридианран пӑрӑнаҫҫӗ.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫак массӑсемех, экватор патӗнчен ҫурҫӗр еннелле куҫаҫҫӗ пулсан, вӗсем хӑйсем ҫитсе тӑракан точкӑсенчен маларах пыраҫҫӗ, хӗвелтухӑҫ еннелле, урӑхла каласан, сылтӑмаллах пӑрӑнаҫҫӗ.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫапла, Ҫӗрӗн ҫурҫӗр ҫурчӑмӑрӗнче ҫурҫӗр енчен экватор патнелле, урӑхла каласан, пӗчӗк линиллӗ хӑвӑртлӑхлӑ вырӑнсенчен пысӑкрах линиллӗ хӑвӑртлӑхлӑ вырӑнсем патнелле юхакан юханшывсенчи шыв, ҫакӑн пекех тата куҫакан сывлӑш массисем те, пысӑк линиллӗ хӑвӑртлӑхлӑ вырӑнсенчен юлса пыраҫҫӗ, вӗсем хӗвеланӑҫ еннелле чакаҫҫӗ (Ҫӗр чӑмӑрӗ хӗвеланӑҫӗнчен хӗвелтухӑҫ еннелле ҫавӑрӑнать) урӑхла каласан, хӑш еннелле куҫни майлӑ пӑхсан, вӗсем сылтӑмалла пӑрӑнаҫҫӗ.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Иккӗмӗш тӗслӗхре унӑн хӑвӑртлӑхӗ хӑйӗн вӗҫӗсен хӑвӑртлӑхӗнчен пӗчӗккӗрех пулать, ҫавӑнпа та вӑл хӑмаран юлса пырать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пӗрремӗш тӗслӗхре варинккерен юхса тухакан шыв пайӑркин, хӑман варринчи пайӗпе танлаштарсан, пысӑкрах линиллӗ хӑвӑртлӑх пулать, вӑл хӑвӑртлӑх инерцие пула улшӑнмасӑр тӑрать, ҫавӑнпа вара центр ҫывӑхнерех выртакан пайсенчен маларах иртсе пырать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Тепӗр майлӑ: штатива центра лартса пайӑркана тул еннелле (хӑман пӗр-пӗр вӗҫнелле) ярсан, пайӑрка хӑмаран юлса пыракан пулать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Анчах хӑмана ҫавӑрма тытӑнсан, пайӑрка вара хӑма варрине лекме пӑрахать, вӑл кӑштах ҫавӑрӑнни еннелле куҫать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Вара варинккене шыв ярсан, хӑма пӗр вырӑнта тӑнӑ чух (ӳкерчӗкре кӑтартнӑ положени) шыв пайӑрки шӑпах хӑма варрине лекет.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Хӑман пӗр вӗҫне штатив лартӑпӑр та ҫак штатив ҫинчи ункӑна варинкке ҫирӗплетӗпӗр, варинккен вӗҫне вертикальлӗ резина трубка тӑхӑнтарӑпӑр, резина трубка вӗҫне авӑнчӑк кӗленче трубкӑпа пӗрлештерӗпӗр (хӑман тепӗр вӗҫӗнче — штатива шайлаштарса тӑракан груз).
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Центробежнӑй машинӑн йӑви ҫине варӑм хӑман варрине ҫирӗплетнӗ стержене вырнаҫтарса лартӑпӑр.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
7. Ҫӗр ҫийӗ ҫинче куҫакан япаласем Ҫӗр ҫавӑрӑннине пула пӑрӑннине ӑнлантарса пани.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Гирокомпасӑн тӗп пайӗ пулса тӑракан япалана питӗ хӑвӑрт — минутӑра 2000 хута яхӑн ҫавӑраҫҫӗ; уйрӑм хатӗрсене пула унӑн тӗнӗлӗ меридиан еннелле ҫаврӑнса ларать те вара хӑйӗн инерцине пула ҫак положенирех тытӑнса тӑрать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Питӗ хӑвӑрт ҫавӑрӑнакан япалан свойствипе усӑ курса, гирокомпас текен прибор тунӑ, ку приборпа пространствӑра меридиан чӑннипе хӑш еннелле кайнине пӗлеҫҫӗ.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Япалан инерцийӗ унӑн ҫавӑрӑну тӗнӗлне улӑштармасӑр тытса тӑма тӑрӑшать, ҫавӑнпа та суднӑна питех силленме памасть, ӑна ҫирӗпрех тытӑнтарса тӑратать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пароход ытлашши хытах ан силлентӗр тесе, ун ӑшне хӑйӗн тӗнӗлӗ тавра ҫавӑрӑнма пултаракан питӗ йывӑр япала вырнаҫтарса хураҫҫӗ.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫавӑрӑну тӗнӗлӗ улшӑнмасӑр тӑнипе тинӗсре ҫӳрекен суднӑсене тата пӗр рельслӑ чугун ҫул ҫинчи вагонсене ҫирӗп тытӑнса тӑмалла тӑвас ҫӗрте усӑ кураҫҫӗ.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫавӑрӑнакан япалан инерцийӗ ҫинчех ӗнтӗ кӑлтӑрмача ҫавӑрса ярасси те никӗсленсе тӑрать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫавӑрӑнакан урапан тӗнӗлне подшипник ҫинчен илсен, вӑл, сӗртӗнӳ унӑн хӑвӑртлӑхне чарса лартичченех, ҫавӑрӑну тӗнӗлӗн енне сыхласа пырса, ҫул тӑрӑх кусса кайнӑ пулӗччӗ.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫавӑрӑнакан япалан империйӗ ҫавӑрӑну тӳремҫийӗ тата ҫавӑрӑну тӗнӗлӗ хӑш еннелле пулнине нимӗн улӑштармасӑр тытса тӑрать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Япалан инерцийӗ ӗнтӗ хӑвӑртлӑх пысӑкӑшне те тата унӑн енне те улӑштармасӑр тытса тӑнинче палӑрать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.