Новые
Анчах Р = mg тата F = mv²/2, кунта v — йӑлӑн ҫӳлти пайӗнчи хӑвӑртлӑх, ҫапла вара:
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Япалан массине m саспаллипе, йывӑрӑшне Р саспаллипе тата варринелле туртакан вӑя F саспаллипе паллӑ тусан, вара шарик йӑлӑн ҫӳлти пайӗнче те валакран тухса ӳкмелле мар условин пӗртанлахӗ ҫакӑн пек пулать: Р = F.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Вара шарик хӑйӗн йывӑрӑшне пула варринелле хӑвӑртланни туянать те, ӑна ирӗклӗ ӳкерекен вӑй юлмасть.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Шарика ҫавракӑш тӑрӑх куҫма кирлӗ варринелле туртакан вӑй шарикӑн йывӑрӑшӗпе пӗртан пулсан, вара шарик йӑлӑн ҫӳлти пайӗнче аялалла ӳкмест.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Панӑ: Йӑлӑ радиусӗ ирӗклӗ ӳкни хӑвӑртланни g Ункин ҫӳллӗшне h тупмалла.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Йӑлӑ радиусӗ r = 20 см пултӑр.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫаврака йӑлӑллӑ валак тӑрӑх йӑваланса пынӑ чухне шарик йӑлан чи ҫӳлти точкинче те валакран тухса ан ӳктӗр тесен, шарикӑн мӗн ҫӳллӗшӗнчен йӑваланса анмаллине пӑхса тухӑпӑр.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
1-мӗш тӗслӗх.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫакӑн пек опытах тата куркари шыва ҫавӑрса та туса пӑхма пулать: куркана самай пысӑк хӑвӑртлӑхпа ҫавӑрсан, курка пуҫхӗрлӗ тӑнӑ вӑхӑтра та унран шыв юхса тухмасть.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Тайлӑкӑн варри тӗлӗнчен ярсан, хӑвӑртлӑх ҫителӗксӗр пулать те, вара япала йӑла стенки ҫинчен аялалла ӳкет.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫакӑн пек движени хӑвӑртлӑхран килнине япалана тайлӑк тӳремҫин тӗрлӗ вырӑнӗнчен кустарса ярса тӗрӗслесе пӑхма пулать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Япала пусса пыракан йӑлӑ тапӑмӗ тӑвакан варринелле туртакан вӑй ӑна йӑлӑ ҫинче тытса тӑрать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Йӑлӑ ҫине хӑпарма пуҫланӑ чухнехи хӑвӑртлӑхӑн числоллӑ пӗлтерӗше йӑлӑн диаметрӗ ҫӳллӗшӗнчи йывӑрӑш вӑйӗ хӑвӑртлӑха пӗчӗклетсе пынин числоллӑ пӗлтерӗшӗнчен пысӑкрах пулсан, вара япала, йӑлӑн ҫӳлти пайне ҫитсен те, хӑйӗн инерцине пула сӗртӗнекен лини тӑрӑх кайма тӑрӑшать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫакӑн пек движени пуҫламӗш хӑвӑртлӑх пысӑк пулсан ҫеҫ пулма пултарать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Цирксенче час-часах автомобильсемпе велосипедсем вертикальлӗ йӑлӑ евӗрлӗ авса ҫавӑрнӑ ҫулсем тӑрӑх ярӑнса пыраҫҫӗ.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
8. Вертикальлӗ йӑлӑ тӑрӑх куҫни.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫак сӑлтава пула ӗнтӗ ҫурҫӗр ҫурчӑмӑрӗнче юхакан юханшывсем сылтӑм ҫыранӗсене ҫурса пыраҫҫӗ, ҫилсем те меридианран пӑрӑнаҫҫӗ.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫак массӑсемех, экватор патӗнчен ҫурҫӗр еннелле куҫаҫҫӗ пулсан, вӗсем хӑйсем ҫитсе тӑракан точкӑсенчен маларах пыраҫҫӗ, хӗвелтухӑҫ еннелле, урӑхла каласан, сылтӑмаллах пӑрӑнаҫҫӗ.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫапла, Ҫӗрӗн ҫурҫӗр ҫурчӑмӑрӗнче ҫурҫӗр енчен экватор патнелле, урӑхла каласан, пӗчӗк линиллӗ хӑвӑртлӑхлӑ вырӑнсенчен пысӑкрах линиллӗ хӑвӑртлӑхлӑ вырӑнсем патнелле юхакан юханшывсенчи шыв, ҫакӑн пекех тата куҫакан сывлӑш массисем те, пысӑк линиллӗ хӑвӑртлӑхлӑ вырӑнсенчен юлса пыраҫҫӗ, вӗсем хӗвеланӑҫ еннелле чакаҫҫӗ (Ҫӗр чӑмӑрӗ хӗвеланӑҫӗнчен хӗвелтухӑҫ еннелле ҫавӑрӑнать) урӑхла каласан, хӑш еннелле куҫни майлӑ пӑхсан, вӗсем сылтӑмалла пӑрӑнаҫҫӗ.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Иккӗмӗш тӗслӗхре унӑн хӑвӑртлӑхӗ хӑйӗн вӗҫӗсен хӑвӑртлӑхӗнчен пӗчӗккӗрех пулать, ҫавӑнпа та вӑл хӑмаран юлса пырать.
IV. Ҫавӑрӑнса куҫни // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.