Корпус чувашского языка

Хӗлле, сивӗ чухне, хура пӗлӗтри шыв пӑсӗсем шыв тумламӗ пулас вырӑнне вӗтӗ пӑр йӗпсем пулаҫҫӗ.

Зимой — когда холодно — водяной пар превращается в тучах не в капельки воды, а в крохотные ледяные иголочки.

Ҫанталӑк ҫинчен мӗн пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Вӗсем ҫӗртен ҫӳлте, сивӗ ҫӗрте пулаҫҫӗ.

Образовались они высоко над землей, где очень холодно.

Ҫанталӑк ҫинчен мӗн пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Вӗсенче вӗтӗ-вӗтӗ тумламсем ҫеҫ мар, тата шултӑрарах тумламсем те пулаҫҫӗ.

Они состоят не только из крохотных капелек — в них появляются и более крупные капли.

Ҫанталӑк ҫинчен мӗн пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Малтан вӗсем мамӑк куписем пек пулаҫҫӗ, унтан инҫетри сӑртсем пек, тусем пек пулса каяҫҫӗ.

Сначала они похожи на клочки ваты, потом на далекие холмы и горы.

Ҫанталӑк ҫинчен мӗн пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫав пӑссенчен вара тӗтресем, хура пӗлӗтсем тата сывлӑшран ӳкекен нӳрӗк — ҫумӑр, сывлӑм, пӑс, юр, пӑр пулаҫҫӗ.

Из этих паров образуются: туман, облака и осадки — дождь, роса, иней, снег и град.

Ҫанталӑк ҫинчен мӗн пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Сивӗ сывлӑшра кирек хӑҫан та шыв пӑсӗсем сахалтарах пулаҫҫӗ.

Холодный воздух всегда содержит меньше водяных паров.

Ҫанталӑк ҫинчен мӗн пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Каҫ пуласпа Хӗвел каллех аяла анать те, унӑн пайӑркисем каллех хытӑ хӗртми пулаҫҫӗ.

К вечеру солнце снова опускается низко, и лучи его снова греют слабо.

Ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинчи ӑшӑ тӑрӑхӗсем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Хӗвел ҫурҫӗрти ҫурчӑмӑра та, кӑнтӑрти ҫурчӑмӑра та пӗр пек ҫутатса тӑрать пулсан, вара ҫурпа кӗр пулаҫҫӗ.

Весна и осень бывают при таком положении земли, когда солнце одинаково освещает северное и южное полушария.

Ҫӗрӗн ҫулталӑкри ҫавӑрӑнӑҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Глобус ҫинче те, ӳкерчӗк ҫинче те курӑнса тӑрать: ҫӗр ҫапла тӑнӑ чухне ҫурҫӗр полюсӗ те, ун таврашӗнчи ҫӗр те пӗрмаях мӗлкере пулаҫҫӗ.

На глобусе и рисунке видно, что при таком положении земли северный полюс и пространство вокруг него находятся все время в тени.

Ҫӗрӗн ҫулталӑкри ҫавӑрӑнӑҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Глобус ҫинче те, ӳкерчӗк ҫинче те курӑнса тӑрать: ҫурҫӗр полюсӗпе ун таврашӗнчи ҫӗрсем глобус хӑйӗн тӗнӗлӗ тавра ҫаврӑннӑ чухне пӗрмаях ҫутӑра пулаҫҫӗ.

На глобусе и на рисунке видно, что северный полюс и пространство вокруг него при вращении глобуса вокруг себя все время освещены.

Ҫӗрӗн ҫулталӑкри ҫавӑрӑнӑҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Вӑл ҫӗр чӑмӑрне икӗ пая уйӑрать — ҫурҫӗр полушарийӗ тата кӑнтӑр полушарийӗ пулаҫҫӗ.

Она делит земной шар на два полушария — северное и южное.

Полюссемпе экватор // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ӑна ҫил-тӑвӑлсем тӗл пулаҫҫӗ, анчах мӑн пароход хумсем ҫинче тайкаланкаласа ҫеҫ пырать, хӑй ҫулӗнчен пӑрӑнмасть.

Его встречают бури, но громадный пароход только покачивается на волнах и идет, не сбиваясь с своего пути.

Европӑран Америкӑна // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Шыв айӗнче вӗсем ҫӗрмеҫҫӗ, хуралса каяҫҫӗ; вӗсем пусӑрӑнса выртаҫҫӗ те торф пулаҫҫӗ.

Под водой они не гниют, а чернеют, слеживаются и превращаются в торф.

Шурлӑх // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫӗр ҫинче нумай ҫӗрте шыв тулнӑ пысӑк путӑксем тӗл пулаҫҫӗ.

Во многих местах на поверхности земли встречаются большие заполненные водой углубления.

Кӳлӗпе пӗве // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Тӳрем ҫӗрти пысӑк шывсем час-часах пӗчӗк шывран пуҫланса каяҫҫӗ. пӗчӗк шывсем малалла пӗрлешсе пысӑкрах шывсем пулаҫҫӗ.

Большие реки на равнинах часто начинаются маленькими ручейками. Ручейки сливаются и образуют речки и реки.

Пысӑк юханшыв // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Тырӑ лайӑх пулакан ҫӗре, сухаланӑ вырӑнсене, вӗсем хӑвӑрт ҫӗмӗрсе каяҫҫӗ те пит пысӑк пулаҫҫӗ.

В хлебородных местах, где земля распахана, они растут особенно быстро и достигают громадных размеров.

Вар // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Хӑш чухне ҫӑлсем пит тарӑн пулаҫҫӗ — пӑхсан шывӗ те курӑнмасть.

Иногда колодцы бывают очень глубокими — заглянешь, даже воды не видно.

Ҫӑлсем (пусӑсем) // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Пӗчӗкҫеҫ шывсем пӗрлешсе кӗрлесе юхакан шывсем пулаҫҫӗ, вӗсем ҫул тӑрӑх, пахчари йӑрансен хушшипе юхаҫҫӗ.

Ручейки, сливаясь, образуют бурные потоки, текут по дороге, между грядами огорода.

Ҫӗр айӗнчи шыв // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Юхӑмсем пӗрлешсе пӗчӗкҫеҫ шывсем пулаҫҫӗ.

Струйки сливаются в ручейки.

Ҫӗр айӗнчи шыв // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫарансем тусем ҫинче ҫӳлте, вӑрмансем пӗтнӗ ҫӗрте пулаҫҫӗ.

Луга располагаются высоко в горах, где кончаются леса.

Ҫӗр ҫийӗпе тӗрлӗрен усӑ кураҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.