Корпус чувашского языка

Вӑл чӗртавара кассан, аплипех ытти вырӑнсене турттарса тӑкак куриччен, ӑна вырӑнта ӗҫлени усӑллӑрах.

Выгоднее перерабатывать это сырье на месте, чем перевозить его в различные места в непереработанном виде и тратить на это средства.

Вӑрман хуҫалӑхӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӗсем вӑрман каснӑ вырӑнсене тата ҫӗр айӗнчен тӗрлӗрен усӑллӑ япаласем чавса кӑларакан вырӑнсене ларнӑ.

Они проникают в местах разработок леса и различных полезных ископаемых.

Тайгара пурӑнакан халӑх // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

1973 ҫулта Анадырь районӗнче нефть упранакан вырӑнсене тупса палӑртнӑ.

В 1973 году в Анадырском районе были обнаружены признаки залежей нефти.

Анадырь историйӗ // Аҫтахар Плотников. https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0% ... 0%B9%D3%97

Вӗсене ягель ӳсекен вырӑнсене тӗрӗс уйӑра-уйӑра панӑ.

Справедливо распределены между ними ягельные пастбища.

Тундрӑра пӑлан ӗрчетесси // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ахальтен мар ӗнтӗ ҫавӑн пек вырӑнсене кайӑк базарӗсем тесе ят панӑ.

Недаром такие места называются птичьими базарами.

Поляр утравӗсем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Патшалӑх политики тата Раҫҫей Ҫут ҫанталӑк министерствине кӗрекен сыхланакан вырӑнсене аталантарассипе ӗҫлекен департамент директорӗ Ирина Маканова сӑмахӗсем тӑрӑх, икӗ ҫӗршыв тухӑҫлӑ ҫыхӑнса ӗҫлени Раҫҫейри пӗртен-пӗр Беловежск зубрӗсене Пушкӑртстанра ӗрчетнипе ҫыхӑннӑ.

По словам директора департамента государственной политики и регулирования в сфере развития особо охраняемых природных территорий минприроды России Ирины Макановой, главным примером успешного взаимодействия стран в 2023 году стало восстановление единственной в России чистокровной беловежской популяции зубра в Башкирии.

Зубрсене ӗрчетес опыта тивӗҫлӗ хак панӑ // Инга Алексеева. https://ursassi.ru/news/novosti/2023-10- ... an-3491033

Предпринимательлӗх тата туризм министрӗ Рустем Афзалов ҫамрӑк туристсемшӗн ҫутҫанталӑкпа промышленноҫ объекчӗсене, регионти паллӑ вырӑнсене, мастер-классемпе спорт мероприятийӗсене ҫӳретекен интереслӗ те пӗлӳ маршручӗсем туса хатӗрленине палӑртнӑ.

Министр предпринимательства и туризма Рустем Афзалов подчеркнул, что для юных туристов разработаны интересные и познавательные маршруты, включающие посещение природных и промышленных объектов, достопримечательностей региона, мастер-классы и спортивные мероприятия.

Пушкӑрт шкулӗн 30 пине яхӑн ачи кӑҫал республикӑра ҫул ҫӳренӗ // Ҫутӑ ҫул. https://sutasul.ru/articles/natsi-proekc ... en-3477546

Юханшывсем, ҫырмасем уҫӑлчӗҫ, лапам вырӑнсене шыв илнӗ, тайгари пысӑк шурлӑхсем те ирӗлчӗҫ.

Вскрылись реки и ручьи, затопили низины, оттаяли огромные таежные болота.

Тайгара // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Вӑл хӑйӗн хаяр тӑшманӗ — рысь пытанса тӑракан вырӑнсене пурне те пӗлет.

Он знает все опасные места, где может притаиться страшный враг его — рысь.

Тайгара // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Пушӑ хирте шыв тӗл пулнӑ вырӑнсене, йывӑҫ-курӑк ӳсекен вырӑнсене ҫапла калаҫҫӗ.

Так называются в пустынях места, в которых есть вода, а значит, и растительность.

Пушхирте // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫав вырӑнсене саваннӑсем теҫҫӗ.

Эти места называются саваннами.

Тропик тӑрӑхӗнчи ҫутҫанталӑк // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Юр айӗнчен тухнӑ вырӑнсене каллех юр витсе лартать.

Оттаявшие участки земли снова покрываются снегом.

Ҫулталӑк вӑхӑчӗсенче ҫанталӑк епле улшӑнса пырать // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Хӗвел ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинчи тӗрлӗ вырӑнсене пӗр пек ӑшӑтмасть.

Солнце неодинаково нагревает также разные места земного шара.

Ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинчи ӑшӑ тӑрӑхӗсем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Кӑнтӑр полюсне тата ун таврашӗнчи вырӑнсене талӑкӗпе ҫутӑ ҫутатса тӑрать.

Южный полюс и пространство вокруг него все это время освещены.

Ҫӗрӗн ҫулталӑкри ҫавӑрӑнӑҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫав вӑхӑтра ҫӗр ҫинчи тӗрлӗ вырӑнсене хӗвел ҫути пӗр пек ӳкмест, ӑшши те пӗр пек тивмест.

За это время разные места на земле неодинаково освещаются солнцем, получают неодинаковое количество тепла.

Ҫӗрӗн ҫулталӑкри ҫавӑрӑнӑҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Самолетсем, дирижабльсем, автомобильсем, пӑр ҫӗмӗрекен пароходсем (ледоколсем) шутласа кӑларнӑ хыҫҫӑн пырса кӗме ҫук чи пушӑ вырӑнсене те ҫынсем ҫитсе курма тытӑннӑ.

После изобретения самолетов и дирижаблей, автомобилей и пароходов-ледоколов люди могут пробираться в самые пустынные, самые недоступные места.

Ҫӗр чӑмӑрӗн картти // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Вӗсенчен иккӗшне ҫип тухса тӑракан вырӑнсене лартас пулать.

Две из них надо поставить в тех местах, где из шарика выходит бечевка.

Полюссемпе экватор // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Халӗ ҫурта унччен мӗлке ӑшӗнче пулнӑ вырӑнсене ҫутатать, ӗлӗк ҫутӑра пулнӑ вырӑнсем мӗлке ӑшнелле кӗрсе каяҫҫӗ.

Теперь свечка освещает те места, которые раньше были в тени, а освещенные раньше места теперь уходят в тень.

Кунпа ҫӗр мӗншӗн пулаҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Шыв хупласа тӑракан вырӑнсене кӑвак тӗслӗ, сенкер тӗслӗ тунӑ; ҫӗре, урӑхла каласан — типҫӗре симӗс тӗслӗ, сарӑ тӗслӗ, хӑмӑр тӗслӗ ӳкернӗ.

Синим и голубым цветом обозначено пространство, покрытое водой, зеленым, желтым и коричневым — земля, или, как говорят, суша.

Глобус // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Эпир пӗлетпӗр: топографи планӗ ҫинче айлӑм вырӑнсене симӗс тӗслӗ тунӑ, ҫӳллӗ вырӑнсене сарӑ тата ҫутӑ-сарӑ тунӑ.

Мы уже знаем, что на топографическом плане низкие места окрашены в зеленый цвет, а высокие — в желтый и темножелтый.

Ҫӗршыв ҫийне карта ҫине епле ӳкереҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.