Корпус чувашского языка

Разведчиксем вырӑнти ҫынсенчен ыйтса пӗлнӗ тӑрӑх, нимӗҫсем пирӗн хыҫҫӑн хӑваласа пыраҫҫӗ, хӑйсен агенчӗсене вӗсем кӗтӳҫӗсем е ҫырла татма тухнӑ ҫынсем пек туса вӑрмансем тӑрӑх кӑларса яраҫҫӗ.

От местных жителей разведчики узнавали, что гитлеровцы гонятся за нами, что под видом пастухов или сборщиков ягод они посылают в лес своих агентов.

Ҫул ҫинче // Уйӑп Мишши. Медведев Д.Н. Ровно патӗнче: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1951. — 246 с.

Ытах, пӗлнӗ ҫулсемпе, тата ӑшӑ пӳртсене кӗрсе ҫӗр выртмалли пулсан, тен, ҫуран утса тухма та йывӑрах мар пулӗ.

Да и, пожалуй, не очень трудно пройти пешком, если идти известными дорогами и ночевать в уютных хатах.

Ҫул ҫинче // Уйӑп Мишши. Медведев Д.Н. Ровно патӗнче: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1951. — 246 с.

Струвепе пӗр вӑхӑтрах тата ун хыҫҫӑн та ытти ученӑйсем нумай ҫӑлтӑрсен инҫӗшне виҫе-виҫе пӗлнӗ.

Одновременно со Струве и позднее ученые нашли расстояние до многих звезд.

Ҫӑлтӑрсем пирӗнтен мӗн инҫӗшӗнче? // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

1837 ҫулта Пулковски обсерваторин директорӗ — В. Я. Струве астроном Вега ҫӑлтӑрӗн инҫӗшне виҫсе пӗлнӗ.

В 1837 году директор Пулковской обсерватории астроном В. Я. Струве сумел найти расстояние до звезды Беги.

Ҫӑлтӑрсем пирӗнтен мӗн инҫӗшӗнче? // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Телескоп шухӑшласа кӑларнӑранпа ҫынсем Хӗвел ҫинчен ҫӗнӗрен хыпарсем нумай пӗлнӗ ӗнтӗ.

Да, много нового узнали люди о Солнце с тех пор, как был изобретен телескоп.

Хӗвел корони // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Ҫакна кам пӗлнӗ, ҫавсем комета хӳри витӗр тухнӑ каҫ яланхи пекех лӑпкӑн ҫывӑрнӑ.

И кто это знал, те спали в ночь прохождения через кометный хвост так же спокойно, как всегда.

Ҫӗрпе комета ҫапӑнни // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Комета мӗн иккенне пӗлнӗ хыҫҫӑн ҫак хӑрушлӑхсем хӑратми пулнӑ, анчах ун вырӑнне тата урӑххисем тупӑннӑ: кометӑсен ҫулӗсем тӗрлӗрен пулаҫҫӗ, тӗнче уҫлӑхӗнче вӗсем тӗрлӗрен ҫулпа куҫса ҫӳреҫҫӗ.

Когда была открыта настоящая природа комет, эти страхи рассеялись, но зато появились другие: пути комет причудливы, кометы носятся в пространстве по всевозможным направлениям.

Ҫӗрпе комета ҫапӑнни // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Ун хыҫҫӑн тинех кометӑсем те Хӗвел системин членӗсем иккенне тӗрӗс пӗлнӗ.

Стало ясно, что кометы — тоже члены солнечной системы.

Эдмунд Галлейпе унӑн комети // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Вӑл, 1577 ҫулхи комета инҫӗшне виҫсе, ҫак комета Ҫӗртен питӗ аякра, Уйӑхран та аяккарах пулнине пӗлнӗ.

Он сумел измерить расстояние до кометы 1577 года и нашел, что эта комета была очень далека от Земли, гораздо дальше, чем Луна.

Эдмунд Галлейпе унӑн комети // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Юпитерӑн атмосфери ҫав тери сивӗ: ученӑйсем виҫсе пӗлнӗ тӑрӑх, унӑн температури 140 градус сивве ҫитет.

Атмосфера Юпитера страшно холодная: ученые измерили ее температуру, и оказалось, что там 140 градусов мороза.

Юпитер // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Совет ученӑйӗсем ҫак сигналсем тӑрӑх планета ҫулӗ ҫинче мӗн чухлӗ метеорсем, мӗнле газсем пулнине, Хӗвелтен пирӗн Ҫӗр ҫине мӗнле энерги хумӗсем килсе тӑнине тата ыттине те пӗлнӗ.

Советские ученые по этим сигналам узнали сколько метеоров и газов находится на пути планеты, какие волны энергии поступают с Солнца на нашу Землю и т. д.

Пӗрремӗш искусственнӑй планета // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Совет ученӑйӗсем Венера атмосферинче азот пуррине пӗлнӗ, анчах кислород пурри халлӗхе паллӑ мар-ха.

Советские ученые знали, чтс в атмосфере Венеры есть азот но еще неизвестно, есть ли там кислород.

Венера // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Венерӑн атмосфери пуррине чи малтан вырӑссен паллӑ ученӑйӗ Михаил Васильевич Ломоносов пӗлнӗ.

О том, что у Венеры есть атмосфера, впервые узнал великий русский ученый Михаил Васильевич Ломоносов.

Венера // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

1948 ҫулта вырӑссен ученӑйӗ Ю. Н. Липский Уйӑх ҫинче атмосфера пуррине сӑнаса пӗлнӗ, вӑл шутланӑ тӑрӑх, Уйӑх атмосфери Ҫӗр атмосферинчен икӗ пин хута яхӑн шӗвӗрех.

В 1948 году советский ученый Ю. Н. Липский обнаружил, что на Луне есть атмосфера; он вычислил, что лунная атмосфера примерно в две тысячи раз разреженнее земной.

Уйӑха тӗпчесе сӑнани // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Уйӑх ҫинчен вӑл хура курӑннине эпир малтанах пӗлнӗ.

Что небо Луны черное, мы знали заранее.

Уйӑх ҫинче // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Астрономсем малтан ҫав кӗл тӗслӗ ҫутӑ мӗнле хӑватпа ҫутатнине виҫсе пӗлнӗ, вара Ҫӗр хӑй мӗнле вӑйпа ҫутатнине шутласа кӑларнӑ.

Измеряя яркость пепельного сияния, астрономы узнали, с какой силой светит Земля.

Мӗн вӑл ҫӑлтӑр, мӗн вӑл планета? // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Мӗлке ӳкӗмӗпе тӑршшӗ тӑрӑх ҫынсем вӑхӑт миҫе сехет пулнине пӗлнӗ.

По ее положению и длине люди определяли, который час.

Ҫынсем вӑхӑт шутне мӗнле тытса пыраҫҫӗ? // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Енчен Магеллан хӑйӗн ҫурӑк парӑслӑ та хӑлтӑр-халтӑр карапӗсемпе ҫав калама ҫук аслӑ океан урлӑ каҫма мӗн тери йывӑррине малтан пӗлнӗ пулсан, ҫав хӑрушӑ ӗҫе тытӑннӑ пулӗччӗ-ши вӑл, — калама хӗн.

Если бы Магеллан мог предвидеть, через какие огромные пространства океана предстоит пройти его ветхим, изношенным кораблям с расшатанными мачтами и порванными парусами, вряд ли он решился бы на рискованное путешествие.

Тӗнче тавра пӗрремӗш хут ҫаврӑнни // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Америкӑран хӗвеланӑҫӗнче океан пур иккенне вӑл вӑхӑтра пӗлнӗ ӗнтӗ, ӑна Кӑнтӑрти Аслӑ тинӗс тесе ят панӑ.

Океан к западу от Америки был уже к тому времени открыт и назван Великим Южным морем.

Тӗнче тавра пӗрремӗш хут ҫаврӑнни // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Колумб ҫитнӗ утравсем Инди маррине каярахпа Европӑра часах пӗлнӗ, вӑл тупнӑ ҫӗршыв тем пысӑкӑш ҫӗнӗ материк, унччен Европӑра пӗлмен Америка пулнӑ иккен.

Скоро в Европе узнали, что найденные острова не Индия, что за ними лежит новый, огромный, прежде неведомый европейцам материк.

Христофор Колумб тата унан открытийӗсем // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.