Корпус чувашского языка

Унӑн пайӑркисем чалӑшшӑн ӳкеҫҫӗ, ҫӗре кӑшт ҫеҫ ӑшӑтаҫҫӗ.

Косо падают его лучи и слабо нагревают землю.

Ҫулталӑк вӑхӑчӗсенче ҫанталӑк епле улшӑнса пырать // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Хӗвел ҫӗре ӑшӑтрӗ.

Солнце согрело землю.

Ҫанталӑк ҫинчен мӗн пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫав тумламсем ытла та ҫӑмӑл пирки ҫӗре ӳкмеҫҫӗ, сывлӑшра вӗҫсе ҫӳреҫҫӗ.

Эти капельки так легки, что не падают на землю, а носятся в воздухе.

Ҫанталӑк ҫинчен мӗн пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫӗр каҫиччен сивӗннӗ ҫӗре хӗвел кӑнтӑрлаччен ӑшӑтса ҫитерет; кӑнтӑрла иртсен, вӑл ӑшӑннӑ ҫӗре ӑшӑтать.

До полудня солнце нагревает землю, остывшую за ночь; после полудня оно согревает уже нагретую землю.

Ҫанталӑк ҫинчен мӗн пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Хӗвел ҫӗре мӗн чухлӗ ытларах ҫутатса тӑрать, ҫӗр ҫавӑн чухлӗ ытларах ӑшӑнать.

Чем дольше светит солнце, тем больше нагревается земля.

Ҫанталӑк ҫинчен мӗн пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Каҫ еннелле сулӑнсан, хӗвел каллех аялта пулать те вӑл ҫӗре сахал ӑшӑтать.

К вечеру солнце снова низко стоит над землей и плохо ее согревает.

Ҫанталӑк ҫинчен мӗн пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Кун каҫиччен хӗвел ҫӗре пӗр пек ӑшӑтмасть.

В течение дня солнце неодинаково нагревает землю.

Ҫанталӑк ҫинчен мӗн пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Хӗвел ҫӗре ӑшӑтать.

Солнце нагревает землю.

Ҫанталӑк ҫинчен мӗн пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Хӗвел пӗлӗт ҫинче мӗн чухлӗ ҫӳлте, ҫавӑн чухлӗ ҫӗре хытӑрах ӑшӑтать.

Чем выше стоит солнце на небе, тем сильнее оно нагревает землю.

Ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинчи ӑшӑ тӑрӑхӗсем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Эпир пӗлетпӗр: хӗвел кун каҫиччен ҫӗре хӑйӗн пайӑркисемпе пӗр пек ӑшӑтса тӑмасть.

Мы знаем, что солнце в течение дня неодинаково греет землю своими лучами.

Ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинчи ӑшӑ тӑрӑхӗсем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫавӑнпа ҫӗре хут ҫине ӳкерсе час-часах усӑ кураҫҫӗ, вӑл географа картти.

Поэтому чаще пользуются изображением земли на бумаге — географической партой.

Ҫӗр чӑмӑрӗн картти // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Пӗчӗкҫӗ глобус ҫинче ҫӗре тӗплӗн кӑтартса пама май ҫук, пысӑк глобус тума хӗн.

На маленьком глобусе нельзя подробно изобразить землю, а большой глобус сделать трудно.

Ҫӗр чӑмӑрӗн картти // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫак шар ҫӗре пӗлтерет.

Этот шарик будет изображать землю.

Кунпа ҫӗр мӗншӗн пулаҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Темиҫе уйӑх ӗнтӗ карапсем океан тӑрӑх пӗр утрав тӗл пулмасӑр, ҫӗре курмасӑр кайнӑ.

Долгие месяцы плыли корабли по океану, не встречая островов, не видя земли.

Ҫӗр тавра малтан ҫӳресе ҫаврӑнни // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Шыв хупласа тӑракан вырӑнсене кӑвак тӗслӗ, сенкер тӗслӗ тунӑ; ҫӗре, урӑхла каласан — типҫӗре симӗс тӗслӗ, сарӑ тӗслӗ, хӑмӑр тӗслӗ ӳкернӗ.

Синим и голубым цветом обозначено пространство, покрытое водой, зеленым, желтым и коричневым — земля, или, как говорят, суша.

Глобус // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫӗре пӗчӗк шар (чӑмӑр) пек туса кӑтартаҫҫӗ, ҫав шара глобус теҫҫӗ.

Землю изображают в виде небольшого шара, который называют глобусом.

Глобус // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Халӗ пӗтӗм ҫӗре ҫынсем пӗлсе тӑраҫҫӗ.

Теперь уже вся земля известна людям.

Ҫӗрӗн формипе пысӑкӑшӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Пурӑннӑҫемӗн ҫынсем ҫӗре лайӑхрах пӗлсе пынӑ.

Постепенно люди все более узнавали землю.

Ҫӗрӗн формипе пысӑкӑшӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Вӗсем ҫӗре океан варринче выртакан ҫаврашка тесе шутланӑ.

Они думали, что земля — плоский круг, который лежит посреди океана.

Авал ҫынсем ҫӗре мӗнле тесе шутланӑ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Юхӑм пӗр ҫыранне мӗнпур вӑйӗпе пыра-пыра ҫапать, ӑна ҫӗмӗрет, ҫӗре катӑкӑн-катӑкӑн хӑпӑтса юхтарса каять, вара йывӑҫ тымарӗсем ҫаралса юлаҫҫӗ.

С силой ударяет течение в один берег — размывает его, отламывает и уносит целые куски земли, так что обнажаются корни деревьев.

Пӗчӗк ҫырма // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.