Корпус чувашского языка

Негрсем пире ял инҫе мар терӗҫ те, эпир унта ҫутӑлла ҫитес тесе, хӑвӑртрах утма тытӑнтӑмӑр.

Негры рассказали нам, что недалеко деревня, и мы прибавили шагу, чтобы засветло дойти до нее.

Африкӑри саванна тӑрӑх ҫӳрени // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ӳсентӑранпа тӑранса пурӑнакан чӗрчунсемпе вӗҫен кайӑксем те нумай пулсан, тискер кайӑксем те унта хӑйсене валли апат-ҫимӗҫ ҫӑмӑллӑн шыраса тупма пултараҫҫӗ.

А раз много животных и птиц, питающихся растительностью, — значит, и хищные животные могут также легко найти себе пищу.

Тропик вӑрманӗсенчи чӗрчунсем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ирхи апат хыҫҫӑн эпир ҫывӑхри яла кайма хатӗрлӗнтӗмӗр; унта лодкӑсем илсе шыв тӑрӑх малалла каяс терӗмӗр.

После завтрака мы собирались идти до ближайшей деревни, взять там лодки и дальше плыть по реке.

Тропик вӑрманӗнче // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ӑҫта пӑхнӑ унта пур ҫӗрте те хӗрнӗ хӑйӑр, вырӑнӗ-вырӑнӗпе тӑм е тата чулсем.

Всюду, куда ни глянешь, — раскаленные пески, местами глина или камни.

Тропик тӑрӑхӗнчи ҫутҫанталӑк // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Унта пӗччен е пӗчӗк ушкӑнпа ӳсекен, уяртан хӑраман йывӑҫсем ҫеҫ тӗл пулкалаҫҫӗ.

Только в одиночку и небольшими группами попадаются деревья, которые не боятся засухи.

Тропик тӑрӑхӗнчи ҫутҫанталӑк // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Тӑпра унта яланах шӳсе тӑрать.

Почва здесь всегда пропитана влагой.

Тропик тӑрӑхӗнчи ҫутҫанталӑк // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫавӑнпа та унта нихӑҫан та сивӗ вӑхӑт пулмасть.

И поэтому там никогда не бывает холодного времени года.

Тропик тӑрӑхӗнчи ҫутҫанталӑк // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Эсир пӗлетӗр: унта кирек хӑҫан та кӑнтӑрлахи хӗвел ҫӳлте тӑрать.

Как вы уже знаете, там всегда высоко поднимается в полдень солнце.

Тропик тӑрӑхӗнчи ҫутҫанталӑк // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Эпир унта пурӑнакан ҫынсенчен кирек хӑш вӑхӑтра та — ҫулла-и, хӗлле-и, кӗркунне-и, ҫуркунне-и радио тӑрӑх: сирӗн патӑрта мӗнле ҫанталӑк? тесе ыйтсан, вӗсем пире яланах: «Пирӗн патӑмӑрта шӑрӑх», тейӗҫ.

Если мы в любое время года — летом, зимой, осенью или весной — спросим по радио жителей тропического пояса, тепло у них или холодно, они всегда ответят: «У нас жарко».

Тропик тӑрӑхӗнчи ҫутҫанталӑк // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Хӑш тӗлте сывлӑш хытӑрах ӑшӑнать, вӑл унта ҫӑмӑлланса ҫӳлелле хӑпарать.

В тех местах, где воздух нагревается, он становится легче и поднимается кверху.

Ҫанталӑк ҫинчен мӗн пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Унта сумӑр тумламӗсем шӑнса пӑр пулнӑ.

Там дождевые капли замерзли и превратились в кусочки льда.

Ҫанталӑк ҫинчен мӗн пӗлмелле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинче тӗрлӗ ҫӗрте ҫанталӑк еплине пӗлес тесен, вӑл унта епле улшӑнса тӑнине пӗлни пит кирлӗ.

Важно знать, как меняется погода и в разных местах земного шара, чтобы хорошо представить себе, какая там природа.

Ҫанталӑка пӗлни кама тата мӗн тума кирлӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Хӗвел унта аялта, вӑл начар ӑшӑтать, ҫулталӑкра пӗр хушӑ пӗртте ҫутатмасть.

Солнце стоит там низко и слабо греет, а часть года даже вовсе не светит.

Ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинчи ӑшӑ тӑрӑхӗсем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Унта ҫулталӑкра сивӗ вӑхӑт пулмасть.

Вовсе не бывает холодного времени года.

Ҫӗр чӑмӑрӗ ҫинчи ӑшӑ тӑрӑхӗсем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Бруно тӗрмере ҫичӗ ҫул ларнӑ, унта ӑна тем тӗрлӗ асаплантарнӑ.

Семь лет просидел Бруно в тюрьме, его подвергали там мучительным пыткам.

Чиркӳ наукӑна хирӗҫ пырать // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫутӑ енче Хӗвел курӑнать, кунта — кун, тепӗр енче курӑнмасть, унта — каҫ, ҫӗр.

На освещенной стороне видно солнце — здесь день, на другой стороне солнца не видно — там ночь.

Кунпа ҫӗр мӗншӗн пулаҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Темиҫе хутлӑ пароход ӑшӗнче каютӑсем, апатланмалли пӳлӗмсем, кухньӑсем тата ытти кирлӗ пӳлӗмсем; вӗсенчен аялта машина пӳлӗмӗ, унта ҫӗркӑмрӑк нумай пӗтерекен кӑмакасем уҫӑ мар сасӑпа кӗрлеҫҫӗ, пӑспа ӗҫлекен хӑватлӑ машина ӗҫлет.

Внутри парохода в несколько этажей расположены пассажирские каюты, столовые, кухни, всякие служебные помещения. Под ними, внизу, машинное отделение. Там глухо шумят исполинские топки, пожирающие каменный уголь. Там работает мощная паровая машина.

Европӑран Америкӑна // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Вӗсен карапӗсем унта Африка тавра кайса, малалла Индия океанӗ тӑрӑх ҫӳренӗ.

Их торговые корабли плавали туда вокруг Африки и дальше через Индийский океан.

Ҫӗр тавра малтан ҫӳресе ҫаврӑнни // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Сирӗн ҫывӑхра шурлӑх пур пулсан, эсир унта экскурсие кайӑр та ун ҫинчен ҫырса хурӑр.

Если в вашей местности есть болото, сделайте на него экскурсию, опишите его.

Шурлӑх // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Хӑш чухне тата шурлӑх кӳлӗрен пулмасть, нӳрӗк ҫӗрте шыв капланса тӑракан вырӑнта пулать, унта вара торф мӑкӗ ӳсет.

Иногда болото образуется не на озере, а просто в сыром месте, где застаивается вода, и появляется торфяной мох.

Шурлӑх // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.