Поиск
Шырав ĕçĕ:
Опора точки, сӑмахран, 69 ӳкерчӗкре кӑтартнӑ тӗслӗхри пек, йывӑрӑш центрӗпе пӗр точкӑрах пулсан, е япалана кирек епле ҫавӑркаласан та унӑн йывӑрӑш центрӗ горизонтальлӗ пӗр ҫӳллӗшрех юлать пулсан (горизонтальлӗ тӳремҫи ҫинче выртакан пӗр материалран тунӑ шар пек, япала кирек те епле положение йышӑнсан та вӑл пурӗ-пӗрех равновесиллӗ положенире пулать.
2. Япала йывӑрӑшӗн центрӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
3. Треугольник лаптӑкӗн йывӑрӑш центрне шыраса тупас тесе, треугольникӑн мӗнпур лаптӑкне питӗ ансӑр йӑрӑмсене касса тухнӑ тесе шутлӑпӑр, ҫак йӑрӑмсем треугольникӑн пӗр-пӗр енӗпе, сӑмахран, АВ енӗпе, параллельлӗ пулччӑр.
2. Япала йывӑрӑшӗн центрӗ // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Сӑмахран, 10 кГ- па 11 кГ вӑйсен равнодействующине тупатпӑр, унтан 10 кГ-па 10,1 кГ вӑйсен равнодействующине, унтан 10 кГ-па 10,01 кГ вӑйсен равнодействующине тупатпӑр.
1. Пӗр-пӗринпе шайлашса тӑракан вӑйсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Доска ҫумне ҫыпӑҫтарнӑ хут ҫине тӗве вырӑнне, виҫӗ кантра хӑш еннелле карӑнса тӑнине тата динамометрсен пружинисем тӑсӑлнин виҫӗ вӑйӗн пысӑкӑшӗсене, сӑмахран, F₁ = 3, F₂ = 2, F₃ = 4 иккенне паллӑ туса хурар.
1. Пӗр-пӗринпе шайлашса тӑракан вӑйсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
ОА вертикаль ҫине, сӑмахран 1-мӗш е 2-мӗш точка тӗлне, пӑта ҫапса хурсан, В точкӑран сулланса каякан маятник АС₁ тӑрӑх е АС₃ тӑрӑх каять, кашни хутӗнче равновеси шайӗнчен пӗр пек е ҫӳллӗшех хӑпарать; А точка урлӑ каҫнӑ вӑхӑта пухӑнса ҫитнӗ кинетикӑлла энерги ҫавӑн чухлӗ потенциллӗ энергие анчах куҫма пултарать, ҫапла вара, вӑл маятнике пӗр пек ҫӳллӗше анчах хӑпартма пултарать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ӳкнин ҫулӗн кирек хӑш точкинче те, сӑмахран Н — h ҫӳллӗшре тӑракан В точкӑра, потенциллӗ энерги, кинетикӑлла энерги, мӗншӗн тесен япала С точкӑран В точкӑна ҫитсе h ҫул кайнӑ тата хӑвӑртлӑх туяннӑ.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫакна астӑвас пулать: потенциллӗ энерги вӑл тӗрӗссипе кирек хӑҫан та икӗ япала та пулин пӗрлешсе ҫыхӑнса тӑрсан анчах пулать, сӑмахран — ҫӳле ҫӗкленӗ чулпа ҫӗрӗн е икӗ магнитӑн: хӑпартнӑ чулӑн потенциллӗ энергийӗ ҫинчен ҫӗр тӗлӗшӗнчен илсе, пӗр магнитӑн потенциллӗ энергийӗ ҫинчен тепӗр магнит тӗлӗшӗнчен илсе калама условно анчах юрать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
3. Вӑй F=0 пулсан, урӑхла каласан, япала, хӑвӑртлӑх туянса, малалла куҫаракан вӑй тивмесӗрех, сӑмахран, ывӑтса янӑ кирек мӗнле япала пек, куҫса пырать пулсан, вара ҫакӑнтан:
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Япала куҫса пынӑ чухне сопротивлени тӗл пулсан тата ҫак сопротивлени куҫаракан вӑйран ытларах пулса тӑрать пулсан (сӑмахран, поезд тӑвалла хӑпарса пынӑ чухне), вара япала вӑрахланса куҫса пырать, унӑн кинетикӑлла энергийӗ чакса пырать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
1. Сӑмахран, F = F₁ пулсан,
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Сӑмахран, эпир ҫын пӗр чухне 135000 кГм ӗҫ тунине, автомобиль тепӗр чухне мӗнпурӗ 120000 кГм ӗҫ тунине пӗлме пултаратпӑр.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Акӑ, сӑмахран, рельссем айккинче пыракан лаша вагонеткӑн канатне туртать, вагонетки рельссем тӑрӑх куҫса пырать; е тата шыв хӗррипе пыракан ҫынсем кимме канатран туртса пыраҫҫӗ, кимӗ юханшыв тӑрӑх шуса пырать; е тата япалан йывӑрӑшӗ ӑна горизонт тӗлӗшӗнчен чалӑш тӳремҫи тӑрӑх куҫарать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Сложнӑй движение пӑхса тухнӑ чухне ҫав движени хӑвӑртлӑхӗ мӗнле хушӑнакан движенисен хӑвӑртлӑхӗсенчен пулнине тупма кирлӗ пулма пултарать; сӑмахран, шыв тӑрӑх пыракан моторлӑ лодкӑн хӑвӑртлӑхӗпе шыв юхӑмӗн хӑвӑртлӑхӗ тӑрӑх мотор лодкӑна (юхман шыв ҫинче) мӗнле хӑвӑртлӑх панине пӗлме кирлӗ пулма пултарать.
3. Движенисене хушасси // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Карандашпа треугольнике ҫӗнӗрен А точка патне илсе пырса, хушӑнакан икӗ движение кашнине уйрӑммӑн туса пӑхӑр, сӑмахран, ҫапла: малтан треугольнике карандашпа пӗрле линейка тӑрӑх 4 см шутарӑр, унтан, треугольнике вырӑнтан хускатмасӑр, унӑн хӗрри тӑрӑх карандаша 10 см шутарӑр (е урӑхла йӗркепе), вара эсир карандаш ялан D точка патне пырса тӑрать, тухнине куратӑр.
3. Движенисене хушасси // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Сӑмахран, сӗтел ҫинче выртакан хут ҫине масштаб вырнаҫтарса ҫирӗплетсе хураҫҫӗ.
3. Движенисене хушасси // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Сӑмахран, пӑспа ӗҫлекен машинӑн куҫса ҫӳрекен поршенне пӗр вӑхӑтрах ҫак вӑйсем тивеҫҫӗ: пӑсӑн куҫаракан вӑйӗ, цилиндрӑн стенкисене сӗртӗнни тата ӗҫрен тухнӑ пӑсӑн сопротивленийӗ.
3. Движенисене хушасси // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Анчах калас пулать, ҫак законсем вӗсем ирӗклӗ ӳкнӗ чухне тавралӑх сопротивленийӗ палӑрми пӗчӗккӗ пулнӑ тӗслӗхе (сӑмахран, сывлӑшра пӗчӗк хӑвӑртлӑхсемпе ӳкнӗ тӗслӗхе) тивӗҫлӗ.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
3. Ҫапла ҫырса тухнӑ хыҫҫӑн ҫакна пӑхас пулать: задачӑра пытанса тӑракан панисем ҫук-и е хӑш-пӗр панисене таблицӑсенчен ҫырса илмелле мар-и (сӑмахран, станцирен тапранса каякан поезд ҫинчен каланӑ пулсан, пуҫламӗш хӑвӑртлӑхӑн v₀ = 0 пӗлтерӗшне хушса ҫырас пулать; япалан калӑпӑшне кӑтартнӑ пулсан, анчах сӑмах ҫав япалан йывӑрӑшӗ ҫинчен пырать пулсан, таблицӑсенчен ҫав япалан танлаштаруллӑ йывӑрӑшне ҫырса илес пулать т. ыт. те.
Задачӑсене шутламалли правилӑсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Тивесси вал тӗртӗнсе тӑнӑ чух, е пырса перӗннӗ чух, е хӑй ҫумне туртса илнипе, сӑмахран, Ҫӗр пур япалана та хӑй ҫумне туртса тӑнипе, магнит е электричество туртса тӑнипе е хӑйӗнчен тартнипе пулма пултарать т. ыт. те.
2. Ньютонӑн движени законӗсем // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
s ҫула шутламалли формулӑпа усӑ курса, умлӑ-хыҫлӑ пыракан пӗртан вӑхӑтсем хушшинче, сӑмахран, пӗрремӗш, иккӗмӗш, виҫҫӗмӗш т. ыт. секундӑсенче кайнӑ ҫулсен тӑршшӗсене тупма пулать.
1. Тӳрӗ лини тӑрӑх пулакан движени // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.