Корпус чувашского языка

Ҫул ҫинче вӑл чейникӗн хуппине ҫухатрӗ, шывне те чейник тӗпӗнче аран-аран илсе килчӗ.

По дороге потерял крышку, едва принёс воды на дне чайника.

Ҫӗр шӑтӑкӗнче // Иван Викторов. Толстой А.Н. Ылтӑн ҫӑраҫҫи е Буратино курнӑ тӗлӗнмелле мыскарасем: [юмах]; вырӑсларан И. Викторов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 135 с.

Пьеро, таҫта тарӑн пусӑ тӗпӗнче ларнӑ пек, хыттӑн сӑвӑсем вулама пуҫларӗ:

Пьеро начал читать стишки с таким завыванием, будто он сидел на дне глубокого колодца:

Буратинопа Пьеро Мальвина патне килеҫҫӗ, анчах вӗсен ҫавӑнтах Мальвинӑпа тата Артемон йытӑпа пӗрле унтан тармалла пулать // Иван Викторов. Толстой А.Н. Ылтӑн ҫӑраҫҫи е Буратино курнӑ тӗлӗнмелле мыскарасем: [юмах]; вырӑсларан И. Викторов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 135 с.

Ах, мӗн кирлӗ пире, пирӗншӗн пурӗпӗрех мар-и вара, ҫӑраҫҫи кӳлӗ тӗпӗнче выртать…

Ах, не всё ли нам равно — ключик на дне озера…

Пьеро хӑй мулкач ҫине утланса ларса, Ухмахсен Ҫӗршывне мӗнле пырса кӗни ҫинчен каласа кӑтартать // Иван Викторов. Толстой А.Н. Ылтӑн ҫӑраҫҫи е Буратино курнӑ тӗлӗнмелле мыскарасем: [юмах]; вырӑсларан И. Викторов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 135 с.

— Кӳлӗ тӗпӗнче тӗлӗнмелле вӑрттӑн ҫӑраҫҫи выртать…

— На дне пруда лежит волшебный ключик…

Пьеро хӑй мулкач ҫине утланса ларса, Ухмахсен Ҫӗршывне мӗнле пырса кӗни ҫинчен каласа кӑтартать // Иван Викторов. Толстой А.Н. Ылтӑн ҫӑраҫҫи е Буратино курнӑ тӗлӗнмелле мыскарасем: [юмах]; вырӑсларан И. Викторов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 135 с.

— Юрӗ, ачам, эсӗ кунта лар-ха, эпӗ кӳлӗ тӗпӗнче ҫӳресе пӑхам, тен, пӗрер усӑллӑ япала тупӑп-и, — терӗ.

 — Что ж, посиди тут, человечек, а я поползаю по дну — может быть, найду одну полезную вещицу.

Буратино кӳлӗре пурӑнакансемпе паллашать, кунта вал тӑватӑ ылтӑн укҫа ҫухални ҫинчен пӗлет тата Тортилла тимӗр шапаран ылтӑн ҫӑраҫҫи илет // Иван Викторов. Толстой А.Н. Ылтӑн ҫӑраҫҫи е Буратино курнӑ тӗлӗнмелле мыскарасем: [юмах]; вырӑсларан И. Викторов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 135 с.

Темиҫе утӑм эпир чӗнмесӗр утрӑмӑр та, сасартӑк палаткӑран юлнӑ шӑтӑкра пӗр ҫынна курах карӑмӑр: вӑл шӑтӑк тӗпӗнче хӑрах аяккӑн тайӑнса, хулпуҫҫийӗпе окоп стени ҫумнелле сӗвенсе ларатчӗ, пальто унӑн хӑрах енчен хӑлхинчен ҫӳлӗрех хӑпарса кайнӑ, вӑл ӑна хывма тытӑннӑ та хывса пӑрахайман пек туйӑнатчӗ.

Несколько шагов мы прошли молча и вдруг в яме от палатки увидали человека: он сидел на дне ямы, склонясь набок, опираясь плечом на стенку окопа, пальто у него с одной стороны взъехало выше ушей, точно он хотел снять его и не мог.

XIX. // Феодосия Ишетер. Горький М. Ҫынсем патӗнче: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 256 с.

Ҫав хӗллехи юр та хӑйӗн таса ҫивиттийӗпе витсе хума пултарайман чыссӑр ҫурӑкра, ҫырма тӗпӗнче, шыв йӗнӗ пек чӑмпӑлтатнӑ хушӑра, йӗпе тутӑр таткисем ҫат та ҫат тутарнӑ хушӑра сӑмахланисем, ҫав вӑрттӑнла япала ҫинчен, мӗнпур йӑхсемпе халӑхсем те ӑҫтан тухни ҫинчен ҫавӑн пек намӑссӑррӑн, усаллӑн халлапласа илнисем мана хӑратса йӗрӗнтеретчӗҫ, кӑмӑл-шухӑша хам йӗри-тавра йӑлӑхтарса, хупӑрласа тӑракан «романсенчен» аяккалла тӗрте-тӗрте яратчӗҫ; «роман» тенӗ ӑнлавпа манӑн пуҫра ирсӗр, аскӑнчӑкла истори ҫинчен ӑнланасси таччӑнах ҫыхӑнса тӑратчӗ.

Эти разговоры под плачущий плеск воды, шлёпанье мокрых тряпок, на дне оврага, в грязной щели, которую даже зимний снег не мог прикрыть своим чистым покровом, эти бесстыдные, злые беседы о тайном, о том, откуда все племена и народы, вызывали у меня пугливое отвращение, отталкивая мысль и чувство в сторону от «романов», назойливо окружавших меня; с понятием о «романе» у меня прочно связалось представление о грязной, распутной истории.

VIII. // Феодосия Ишетер. Горький М. Ҫынсем патӗнче: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 256 с.

Ҫырма тӗпӗнче тӗттӗмрех-ха, унтан шурӑрах тӗслӗ тӗтре хӑпарать; ҫырман тӑмлӑ чӑнкӑ аякки тӗттӗм те ҫара, тӗпӗпе аяккине, сӗвекреххине, тӗксӗмленсе кайнӑ курӑк тата сарӑ, хӗрлӗ ҫулҫӑллӑ ҫӑра тӗмӗсем хупласа тӑраҫҫӗ; уҫӑ ҫил ҫулҫӑсене татса илсе ҫырма тӑрӑх вӗҫтерсе тӑкать.

На дне оврага ещё сумрачно, оттуда поднимается белёсый туман; крутой глинистый бок оврага тёмен и гол, а другая сторона, более пологая, прикрыта жухлой травой, густым кустарником в жёлтых, рыжих и красных листьях; свежий ветер срывает их и мечет по оврагу.

VII. // Феодосия Ишетер. Горький М. Ҫынсем патӗнче: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 256 с.

Сулахай енчи ҫырма ӑристансен ротисем патнелле пырса тухать, унта килкартишсенчен ҫӳп-ҫапӑ кӑларса тӑкаҫҫӗ, ун тӗпӗнче симӗс тӗслӗ ҫара пылчӑк кӳлленсе тӑрать; сылтӑм енче, ҫырма вӗҫӗнче, юшкӑнлӑ Ҫӑлтӑр пӗви йӳҫсе выртать: ҫырман вӑта ҫӗрӗ — лӑп ҫак ҫурт тӗлӗнче; ҫуррине ҫуп-ҫапӑ тӑкса купалантарса лартнӑ, унта вӗлтрен, хупах, ут кӑшкарӗ тапса тухнӑ, тепӗр ҫурринче пачӑшка Даримедонт Покровский сад ӗрчетнӗ; садра чӗлнӗ ҫӳхе хӑмасенчен ҫапса тунӑ беседка ларать, хӑмисене симӗс сӑрпа сӑрланӑ.

Налево овраг выходит к арестантским ротам, в него сваливают мусор со дворов и на дне его стоит лужа густой, тёмно-зелёной грязи; направо, в конце оврага, киснет илистый Звездин пруд, а центр оврага — как раз против дома; половина засыпана сором, заросла крапивой, лопухами, конским щавелём, в другой половине священник Доримедонт Покровский развёл сад; в саду — беседка из тонких дранок, окрашенных зелёною краской.

IV. // Феодосия Ишетер. Горький М. Ҫынсем патӗнче: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 256 с.

Шӑтӑк тӗпӗнче, сӑмала пек ҫыпӑҫакан сивӗ пылчӑк ҫинче ларатӑп, хам пит вӑтанса ҫакӑнтан тухма пултарас ҫуккине туятӑп, кукамая кӑшкӑрса хӑратма лайӑх мар пек туйӑнать.

Сидел на дне, в холодной грязи, липкой, как смола, и с великим стыдом чувствовал, что сам я не вылезу, а пугать криком бабушку было неловко.

III. // Феодосия Ишетер. Горький М. Ҫынсем патӗнче: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 256 с.

Халех путса вилесси, таҫта тӗттӗм ҫӗре, пулӑсемпе тӗрлӗрен путсӗр чӗрчунсем хушшинче, тинӗсӗн юшкӑн ларнӑ тӗпӗнче выртасси ҫинчен шухӑшласан, унӑн чунӗ ҫӳҫенсе кайрӗ.

Вся душа ее содрогнулась при мысли, что завтра она будет утопленницей, уйдет куда-то во тьму и будет лежать в воде среди рыб и гадов, на илистом дне!

II // Л. Борисова. Сенкевич Генрик. Ҫӑкӑр шыраса: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1953. — 62 с.

Вӗсем трюмӑн чи тӗпӗнче, карап сӑмси ансӑрланса ҫитнӗ шӑтӑкра лараҫҫӗ.

Они сидели в глубине трюма, в самом узком месте носовой части.

I // Л. Борисова. Сенкевич Генрик. Ҫӑкӑр шыраса: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1953. — 62 с.

Обелиск тӗпӗнче ту ҫинчи нихҫан шанман мӑк ӳсет.

У подножия обелиска зеленел никогда не увядающий горный мох.

14 // Василий Алентей. Авдеенко А.С. Тисса хӗрринче: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1956. — 196 с.

Шӑнман, хуп-хура юханшыв тӗпӗнче, кустӑрмисене ҫӳлелле тӑратса, грузовик выртать.

На дне черной, незамерзшей речушки лежала грузовая машина, перевернутая кверху колесами.

13 // Василий Алентей. Авдеенко А.С. Тисса хӗрринче: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1956. — 196 с.

Кунта пур ҫӗрте те яка чулсем: пур ҫӗрте те ҫап-ҫара чул тусем, сӑртсем, чул шӑрчӗсем; чӑнках мар ту тайлӑмӗсем имшеркке вӗтӗ курӑк ҫыххисемпе е вӗтӗ тӗмсемпе витӗнкеленӗ, айлӑмсен тӗпӗнче вара сайра тӗл пулакан ҫӑлкуҫсем ҫумӗн йывӑҫсемпе тӗмсен пӗчӗкҫӗ ращисем хӑйсем валли хӳтлӗх тупнӑ.

Здесь — царство голого камня: везде голые утёсы, скалы, гребни; скудными пучками мелкой травки или кустиков покрыты менее крутые склоны, а на дне долин вдоль редких ключей приютились рощицы деревьев и кустов.

3. Ҫурҫӗрти тата кӑнтӑрти тусем // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.

Айлӑмсемпе ту хушӑкӗсем тӗпӗнче вара вӑхӑтлӑха ҫӑвакан юрпа ҫумӑртан пулнӑ шыв мар, айлӑмсен тури тӑрӑхӗсенчи ҫӑлкуҫӗсемпе чи ҫӳлӗ тусем ҫинчи пӑр уйӗсенчен пухӑнакан пӗчӗк шывсемпе вак юханшывсем юхса выртаҫҫӗ.

А на дне долин и ущелий работает уже не временная дождевая или снеговая, а постоянная вода ручьёв и речек, собирающихся из ключей в верховьях долин и из ледяных полей самых высоких гор.

2. Тусем хӑйсен формине мӗнле йышӑнаҫҫӗ // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.

Сийсем малтан мӗнле те пулин кӳлӗсен тӗпӗнче шывра пулса кайнӑ, шыв тӗпне хытса ларнӑ чух вӗсем лаппипе горизонталлӗ е вӑл, е ку еннелле питӗ хытӑ тайӑлса выртнӑ.

Пласты первоначально образовывались в воде на дне какого-нибудь водоёма и при своём образовании лежали плашмя — горизонтально или с очень пологим наклоном в ту или другую сторону.

3. Ту хуҫланчӑкӗсем мӗн ҫинчен каласа параҫҫӗ // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.

Тинӗссенче пӗчӗк чӗрчунсем шутсӑр нумай, тепӗр чух вӗсене куҫпа та курма ҫук; вӗсен хытӑ хупписем тинӗс тӗпӗнче питӗ нумай пухӑнаҫҫӗ те вӑхӑт иртнӗҫемӗн сӑрт-ту породисем — пурте пӗлекен шурӑ пур т. ыт. те — пулса тӑраҫҫӗ.

В морях живут бесчисленные крошечные существа, иногда почти невидимые для глаза; их твёрдые скорлупки в большом количестве скопляются на дне моря и со временем превращаются в горные породы — знакомый всем белый мел и другие.

2. Сийлӗ ту породисем мӗнле пулса кайни // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.

Усӑнса тӑракан тӗмсем айӗпе тӳремлӗх ҫийӗн тӳлеккӗн юхса выртакан юханшыв вырӑнне ту айлӑм тӗпӗнче чӑрсӑр та хрусталь пек таса шыв йӑрлатса юхать, вӑл е шыв сикки туса, е кӑпӑклӑ шарлак пулса шавлать, пӗр чул ҫинчен тепӗр чул ҫине ӳкет.

Вместо мирной речки равнин, сонно скользящей под нависшими кустами, на дне горной долины струится буйная вода, чистая, как хрусталь; она шумит и переливается с камня на камень, то образуя водопад, то скатываясь пенистым порогом.

1. Тусем ҫинче мӗн курма пулать // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.

Ҫырма тӗпӗнче е юханшыв айлӑмӗнче тӑракан ҫынна йӗри-тавра тусем хупӑрласа тӑнӑн туйӑнать.

Человеку, стоящему на дне оврага или в долине, кажется, что он окружён горами.

1. Тусем ҫинче мӗн курма пулать // Лина Агеносова. Обручев, В. А. Тусемпе материксем пулса кайни / вырӑсларан Л. В. Агеносова куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 134 с.