Корпус чувашского языка

Хӑш чух Хычу — йывӑҫӑн сылтӑм енӗпе, Глегола сулахай енӗпе пыраҫҫӗ те вара ирӗксӗрех чарӑнса тӑма тивет.

Иногда Хыча обходила дерево справа, в то время как Глегола обходил его слева; это принуждало его часто останавливаться.

Ҫулевӗҫпе унӑн ҫури // Александр Галкин. Арсеньев В.К. Тайгари тӗлпулусем: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 178 с. — 75–80 с.

Шыв ҫийӗн ҫӑхан вӗҫни курӑнса кайрӗ, ҫыран хӗрринче выртакан ҫынсене курсан, вӑл юнашар йывӑҫӑн турачӗ ҫине ларчӗ, икӗ хутчен кранклатса илчӗ.

Какая-то ворона летела над рекой и, увидев на берегу лежавших людей, села на соседнее дерево и каркнула два раза.

Вуту юханшывӗ хӗрринче выҫӑпа аптрани // Александр Галкин. Арсеньев В.К. Тайгари тӗлпулусем: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 178 с. — 45–57 с.

Лена патӗнчи йывӑҫӑн ҫулҫисем шуҫ пек йӑлтӑртатаҫҫӗ.

Листья на дереве, под которым остановилась Лена, отсвечивали жестью.

6. Иртен те ир пулаканни // Александр Яндаш. Николаева, Галина Евгеньевна. Ӗҫҫинче: роман; вырӑсларан И.Никифоров куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1955. — 524 с.

Аслати ҫапса ӳкернӗ йывӑҫӑн тӑпӑлнӑ тымарӗсем упа пек чӗвӗнсе тӑраҫҫӗ.

Медведем вздыбились вывороченные корни поваленного грозой дерева.

5. Ҫул-йӗр // Александр Яндаш. Николаева, Галина Евгеньевна. Ӗҫҫинче: роман; вырӑсларан И.Никифоров куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1955. — 524 с.

Ҫак ҫӗр ҫулта пӗрре чечеке ларакан йывӑҫӑн та ҫеҫки ҫӗрлехи вӑхӑтра кӑна ҫурӑлать.

Тут бы и добавить: раз в сто лет и только ночью.

Хуркайӑк // Асклида Соколова. Алексеев, Михаил Николаевич. Ҫӑкӑртан асли ҫук: [повеҫ] / М. Н. Алексеев. — Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1967. — 192 с.

Тутӑ та сӳрӗк этем, эсӗ ҫуркунне хурӑн катинче уҫӑлса ҫӳренӗ чух юмахри пек илемлӗ йывӑҫӑн вуллине вылямаллах пекӗпе каскаласа хӑварма пултаратӑн.

Сытый и ленивый, прогуливаясь по весне в березовой роще, ты можешь, потехи ради, поковырять перочинным ножичком в белоснежной коре сказочно удивительного дерева.

Вӑрман сыхлавҫи // Асклида Соколова. Алексеев, Михаил Николаевич. Ҫӑкӑртан асли ҫук: [повеҫ] / М. Н. Алексеев. — Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1967. — 192 с.

— Йывӑҫӑн хӑш енче мӑк ӳсет?

— С какой стороны дерево обрастает мхом?

Вунпӗрмӗш сыпӑк // Асклида Соколова. Твен М. Гекльберри Финн темтепӗр курса ҫӳрени. Повесть. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 1985. — 328 с.

Кунсӑр пуҫне вӑл пӗр мӑшӑр кузу вӗлерчӗ, кусем те ҫавӑн пекех хутаҫлӑ кайӑксем, пысӑк йывӑҫӑн ҫӑра ҫулҫисемпе пытанса пурӑнаҫҫӗ.

Кроме того, он убил пару кузу — небольших сумчатых зверьков, скрывавшихся в густой листве небольшого дерева.

Вунҫиччӗмӗш сыпӑк // Иван Митта. Жюль Верн. Грант капитан ачисем: роман. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 36 с. — 500 с.

Кас-кас явӑнса пыракан хумсем ҫитсе ҫапӑнсан, вут ҫулӑмӗ пӗрре юпа пек ҫӳлелле ҫӗкленет, тепре йывӑҫӑн аялти тураттисем патӗнче сарӑлса каять.

Огонь то поднимался столбом к небу, то расстилался у нижних ветвей дерева, когда налетал очередной шквал.

Ҫирӗм пиллӗкмӗш сыпӑк // Иван Митта. Жюль Верн. Грант капитан ачисем: роман. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 36 с. — 500 с.

Ҫак темӗн пысӑкӑш йывӑҫӑн тураттисем ҫинче вырӑн мӗн кирлӗ таранах пур: ҫулҫисем пуринчен ытла турат вӗҫӗсенче ҫӑралса тӑраҫҫӗ, туни патнерех чылаях сарлака уҫӑ вырӑнсем юлнӑ, вӗсен витӗр пур енчен те ҫил кӗрет.

На ветвях этого гигантского дерева было сколько угодно места: листва, особенно густая по краям кроны, оставляла ближе к стволу широкие просветы, открытые всем ветрам.

Ҫирӗм виҫҫӗмӗш сыпӑк // Иван Митта. Жюль Верн. Грант капитан ачисем: роман. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 36 с. — 500 с.

Вӑл йывӑҫӑн чи тӑррине, хыр турачӗпе чӑрӑш турачӗсем икӗ йывӑҫ хушшинче кӗпер пек пулнӑ вырӑна вырнаҫнӑ.

Он сел на самом верху, где сук сосны и сук ели сложились как мостик между двумя деревьями.

IV // Гаврил Молостовкин. Пришвин М.М. Ылтӑн ҫаран: калавсем. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 200 с. — 133–188 с.

Пӗр ват йывӑҫӑн аялти пайӗ вилнӗпе пӗрех, анчах кашни ҫӳлти турачӗ ҫинче вӑрӑм симӗс сухал ҫакӑнса тӑрать, унта лавӗпех чӑрӑш икелли пухса илме пулать.

Одно старое дерево снизу почти умерло, и на каждой веточке висит длинная серо-зеленая борода, но на вершине плодов можно собрать целый амбар.

Пакша // Гаврил Молостовкин. Пришвин М.М. Ылтӑн ҫаран: калавсем. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 200 с. — 126-129 с.

Тепӗр йывӑҫӑн типсен хуппи ҫӗр ҫине ӳкет, ҫара йывӑҫ ҫавӑнпа вара час ҫӗрет те пӗтӗмӗшлех ӳкет, хурӑнӑн хуппи сӗвӗнсе ӳкмест; ҫав сӑмалаллӑ, тулашӗнчен шурӑ хупӑ — курӑс — шыв витмен хупӑлча пулса тӑрать, йывӑҫ, вилнӗ пулсан та, нумайччен чӗрӗ пекех тӑрать.

Другое дерево, засохнув, роняет на землю кору, и оттого непокрытая древесина скоро гниет и все дерево падает; у березы же кора не падает; эта смолистая, белая снаружи кора — береста — бывает непроницаемым футляром для дерева, и умершее дерево долго стоит, как живое.

Вӑрманти ҫуртсем // Гаврил Молостовкин. Пришвин М.М. Ылтӑн ҫаран: калавсем. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 200 с. — 88–91 с.

Вӗҫен кайӑксемпе ҫӗр ҫинчи тӗрлӗ кайӑксен вӑрманта хӑйсен пӳрчӗсем пур: шӑшисем тымарсем хушшинче — чи аялта пурӑнаҫҫӗ; тӗрлӗ вӗҫен кайӑксем, сӑмахран, шӑпчӑк пеккисем, хӑйсен йӑвисене тӳрех ҫӗр ҫине тӑваҫҫӗ; саркайӑксем — ҫӳлерех, йывӑҫ тӗмӗсем ҫине, йывӑҫ хӑвӑлӗ ӑшӗнче пурӑнакан вӗҫен кайӑксем — улакаткасем, кӑсӑясем, тӑманасем — тата ҫӳлерех тӑваҫҫӗ; йывӑҫӑн тӗрлӗ ҫӳлӗшӗнче тата чи тӑрринче ҫӑткӑнсем: хурчкапа ӑмӑрткайӑксем вырнаҫаҫҫӗ.

У птиц и зверьков в лесу есть свои этажи: мышки живут в корнях, в самом низу; разные птички вроде соловья вьют свои гнездышки прямо на земле; дрозды — еще повыше, на кустарниках; дупляные птицы — дятел, синички, совы — еще повыше; на разной высоте по стволу дерева и на самом верху селятся хищники: ястреба и орлы.

Вӑрманти ҫуртсем // Гаврил Молостовкин. Пришвин М.М. Ылтӑн ҫаран: калавсем. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 200 с. — 88–91 с.

Йывӑҫӑн ҫутӑ смалапа витӗннӗ унки ҫинче эпӗ темӗнле хура пӑнчӑ куртӑм, мӗн иккенне лайӑхрах пӑхса пӗлес тесе, бинокле кӑлартӑм.

Я увидел на светлом пораненном смолистом кольце дерева какое-то темное пятно и вынул бинокль, чтоб рассмотреть подробней.

Кӑткӑсем // Гаврил Молостовкин. Пришвин М.М. Ылтӑн ҫаран: калавсем. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 200 с. — 73–74 с.

Кӑткӑ йӑви тӗлӗнчен кӑшт ҫӳлерех, ҫав йывӑҫӑн хуппине тахӑшӗ йӗри-таврах сӳсе илнӗ.

Несколько повыше муравейника, где в этот раз я отдыхал, кто-то содрал с дерева кору.

Кӑткӑсем // Гаврил Молостовкин. Пришвин М.М. Ылтӑн ҫаран: калавсем. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 200 с. — 73–74 с.

Йывӑҫӑн пуртӑпа касса пулнӑ суранӗнчен ҫав ырӑ шӑршӑллӑ сӑмала юхса тухать те сурана витсе эмеллет.

А из ранки от топора из дерева побежит эта ароматная смолка и ранку эту затянет.

Тилӗ ҫӑкӑрӗ // Гаврил Молостовкин. Пришвин М.М. Ылтӑн ҫаран: калавсем. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 200 с. — 7–9 с.

Ют ҫынсем вӗсем, пирӗн пурнӑҫшӑн, акӑ ҫак йывӑҫӑн кӗсен-ҫӑпанӗ евӗр…

Чужие они нашей жизни, вроде этого лишая на дереве…

Вуниккӗмӗш сыпӑк // Михаил Рубцов. Николай Бирюков. Чайка: роман; вырӑсларан Михаил Рубцов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1953. — 432 с.

Пысӑк йывӑҫӑн турачӗ ҫинче вуллинчен ыталаса тытнӑ Якур лара парать.

На суку большого дерева, обхватив руками толстый ствол, сидел живой Егорка.

Йӗр тӑрӑх // Михаил Рубцов. Виталий Бианки. Йӗр тӑрӑх; вырӑсларан Михаил Рубцов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1952. — 86–95 с.

Малти пӳлӗмре пушӑ та ҫара, стенасем ҫинчен тусанлӑ шпалер таткаланчӑкӗсем ҫакӑнса тӑраҫҫӗ, анчах, темӗнле япӑхса кайнӑ пулин те, сарлака мачча хӑмисем тӗксӗм хунар ҫутинче те ӑшӑра нумай ҫулсем хушши пурӑннӑ типӗ, йывӑҫӑн вут чулӗнни пек сарӑ тӗсӗпе йӑлтӑртатаҫҫӗ, ытама кӗрейми хыр пӗренесенчен пуранӑ стенасене тӗплӗн мӑкланӑ; тачӑ хӗснӗ урайӑн тахҫанхи сӑрӗ те кайман.

В горнице было пусто и голо, со стен свисали лохмотья пыльных обоев, но, несмотря на всю запущенность, широкие плахи потолка даже при тусклом свете фонарика отливали кремневой желтизной сухого, годы прожившего в тепле дерева; стены, срубленные из вековых, в обхват, сосен, были добротно проконопачены; плотно сбитый пол хранил следы давней покраски.

2 // Николай Сандров. Елизар Мальцев: роман. Пӗрремӗш кӗнеке. Николай Сандров куҫарнӑ. Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1963. — 384 с.