Корпус чувашского языка

«тӑлӑх ачасен тата ашшӗ-амӑшӗн асӑрхавӗсӗр юлнӑ ачасен, тӑлӑх ачасен тата ашшӗ-амӑшӗн асӑрхавӗсӗр юлнӑ ачасен шутӗнчи ҫынсен, тӑлӑх ачасен тата ашшӗ-амӑшӗн асӑрхавӗсӗр юлнӑ ачасен шутӗнче шутланса тӑнӑ ҫынсен, тӑлӑх ачасен тата ашшӗ-амӑшӗн асӑрхавӗсӗр юлнӑ ачасен шутӗнче тӑнӑ тата 23 ҫула ҫитнӗ, пурӑнмалли хӑтлӑ пӳлӗмсемпе тивӗҫтерме тивӗҫлӗ ҫынсен списокне тӑвасси, ҫавӑн пекех асӑннӑ ҫынсем хӑйсем йышӑнакан пурӑнмалли пӳлӗмсенче пурӑнма пултарайманнине тупса палӑртасси;».

«формирование списка детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, лиц из числа детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, лиц, которые относились к категории детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, лиц из числа детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, и достигли возраста 23 лет, которые подлежат обеспечению жилыми помещениями, а также установление невозможности проживания указанных лиц в ранее занимаемых ими жилых помещениях;».

Чӑваш Республикин "Чӑваш Республикинче ҫут ҫанталӑкпа усӑ курасси ҫинчен" саккунӗн 10 тата 111 статйисене улшӑнусем кӗртесси ҫинчен // Михаил Игнатьев. Закон №33 от 07 мая 2019 г.

12. Виҫҫӗмӗш ҫулхине, вуннӑмӗш пайсен ҫулӗнче, эсӗ, хӑвӑн [ҫӗрӳ] ӳстернӗ пур ҫимӗҫӗн вуннӑмӗш пайне уйӑрса илсе, ӑна хӑвӑн килӳ-ҫуртунта ҫиччӗр, тӑранччӑр тесе левита, ютран килнӗ ҫынна, тӑлӑх ачапа тӑлӑх арӑма парсассӑн, 13. хӑвӑн Ҫӳлхуҫа Турру умӗнче кала: эй Турӑ, Эсӗ мана мӗн хушнисене, мӗн ӳкӗтлесе каланисене пурне те пурӑнӑҫласа, эпӗ [хамӑн] килӗмрен сӑваплине уйӑрса илтӗм, ӑна левита, ютран килнӗ ҫынна, тӑлӑх ачана тата тӑлӑх арӑма патӑм: Санӑн ӳкӗтӳсенчен иртмерӗм, вӗсене манмарӑм; 14. эпӗ ӑна хуйхӑллӑ-суйхӑллӑ чухне тутанман, ӑна эпӗ хам таса мар чухне те тытман, унран илсе, вилнисене асӑнмашкӑн та паман; эпӗ хамӑн Ҫӳлхуҫа Туррӑм сӑмахне итлесе тӑтӑм, Эсӗ мана мӗн ӳкӗтлесе каланине пӗтӗмпех пурӑнӑҫларӑм; 15. Хӑвӑн сӑваплӑ ҫуртунтан, тӳперен, пӑхсамччӗ, Хӑвӑн халӑхна, Израиле, пиллесемччӗ, пире Ху панӑ ҫӗре пиллесемччӗ, — Эсӗ ӑна, сӗтпе пыл юхса выртакан ҫӗре, аттемӗрсене [пире пама пулса] мӗнле тупа тунӑ, ҫапла патӑн, тесе кала.

12. Когда ты отделишь все десятины произведений [земли] твоей в третий год, год десятин, и отдашь левиту, пришельцу, сироте и вдове, чтоб они ели в жилищах твоих и насыщались, 13. тогда скажи пред Господом Богом твоим: я отобрал от дома [моего] святыню и отдал ее левиту, пришельцу, сироте и вдове, по всем повелениям Твоим, которые Ты заповедал мне: я не преступил заповедей Твоих и не забыл; 14. я не ел от нее в печали моей, и не отделял ее в нечистоте, и не давал из нее для мертвого; я повиновался гласу Господа Бога моего, исполнил все, что Ты заповедал мне; 15. призри от святого жилища Твоего, с небес, и благослови народ Твой, Израиля, и землю, которую Ты дал нам - так как Ты клялся отцам нашим [дать нам] землю, в которой течет молоко и мед.

Аст 26 // Библи. Раҫҫей Библи пӗрлӗхӗ. Библи. — Санкт-Петербург.:2009. 1567 с.

22. Тӑлӑх арӑмсене те, тӑлӑх ачасене те ан хӗсӗрлӗр; 23. эсӗ вӗсене хӗсӗрлесессӗн, вӗсем Мана тилмӗрсе йӑлӑнӗҫ те, Эпӗ вӗсем йӗнине илтӗп, 24. вара Манӑн ҫиллӗм тулса ҫитӗ, сире хӗҫпе вӗлерсе тухӑп, арӑмӑрсем тӑлӑх арӑм пулса юлӗҫ, ачӑрсем тӑлӑха тӑрса юлӗҫ.

22. Ни вдовы, ни сироты не притесняйте; 23. если же ты притеснишь их, то, когда они возопиют ко Мне, Я услышу вопль их, 24. и воспламенится гнев Мой, и убью вас мечом, и будут жены ваши вдовами и дети ваши сиротами.

Тух 22 // Библи. Раҫҫей Библи пӗрлӗхӗ. Библи. — Санкт-Петербург.:2009. 1567 с.

Вӗсем, духовнӑйсем, шатах тӑлӑхсем, анчах тӑлӑх яланах вӑрӑ е ашкӑнакан ҫын пулса ӳсет, тӑлӑх вӑл нимӗнпе те ҫыхӑнса тӑмасть!

Они, духовные, — сироты все, а сирота растет обязательно вором или озорником, плохим человеком растет, он же ни к чему не привязан, сирота!

Манӑн университетсем // Леонид Агаков. Горький М. Манӑн университетсем: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1948. — 138 с.

7. Кӗллинче пире ӳпкелесессӗн, вӑл кӗлтуни ҫылӑха пултӑр; 8. унӑн кунҫулӗ кӗске пултӑр, унӑн тивӗҫлӗхне тепӗри илтӗр; 9. унӑн ачисем тӑлӑха юлччӑр, унӑн арӑмӗ тӑлӑх пултӑр; 10. унӑн ачисем сӗтӗрӗнсе ҫӳреччӗр, ыйткаласа пурӑнччӑр, кӗллесе ҫӳреччӗр, вӗсене ишӗлнӗ кил-ҫуртӗнчен те хӑваласа кӑларччӑр; 11. кивҫен параканӗ унӑн мӗн пуррине йӑлтах туртса илтӗр, ӗҫленӗ ӗҫне ют ҫынсем ҫаратса кайччӑр; 12. унӑн хутне кӗрекен ан пултӑр, унӑн тӑлӑх ачисене хӗрхенекен ан пултӑр; 13. унӑн ачи-пӑчи пӗтмелле пултӑр, вӗсенӗн ячӗ тепӗр сыпӑкрах ҫухалтӑр; 14. унӑн ашшӗсен йӗркесӗрлӗхне Ҫӳлхуҫа умӗнче асӑнччӑр, амӑшӗн ҫылӑхӗ те ан ҫухалтӑр; 15. Ҫӳлхуҫа вӗсене яланах курса тӑтӑр, вӗсенӗн ятне ҫӗр ҫинчен пӗтертӗр, 16. мӗншӗн тесессӗн вӑл ырӑ тӑвас тесе шухӑшламарӗ, чухӑна, мӗскӗн ҫынна, аптӑраса ӳкнӗ ҫынна хӗсӗрлерӗ, вӗлерттересшӗн пулчӗ; 17. ылханма юрататчӗ, ылханӗ хӑйнех ҫитӗ; пиллӗхе кӑмӑлламарӗ, пиллӗх унран пӑрӑнса кайӗ; 18. ылхана тумтир тӑхӑннӑ пек тӑхӑнтӑр, вӑл ун ӑшне шыв пек кӗрсе кайтӑр, шӑмми-шаккине йывӑҫ ҫӑвӗ пек витертӗр; 19. вӑл уншӑн — тӑхӑнакан тумтирӗ вырӑнне, яланах ҫыхса ҫӳрекен пиҫиххийӗ вырӑнне пултӑр.

7. Когда будет судиться, да выйдет виновным, и молитва его да будет в грех; 8. да будут дни его кратки, и достоинство его да возьмет другой; 9. дети его да будут сиротами, и жена его - вдовою; 10. да скитаются дети его и нищенствуют, и просят хлеба из развалин своих; 11. да захватит заимодавец все, что есть у него, и чужие да расхитят труд его; 12. да не будет сострадающего ему, да не будет милующего сирот его; 13. да будет потомство его на погибель, и да изгладится имя их в следующем роде; 14. да будет воспомянуто пред Господом беззаконие отцов его, и грех матери его да не изгладится; 15. да будут они всегда в очах Господа, и да истребит Он память их на земле, 16. за то, что он не думал оказывать милость, но преследовал человека бедного и нищего и сокрушенного сердцем, чтобы умертвить его; 17. возлюбил проклятие, - оно и придет на него; не восхотел благословения, - оно и удалится от него; 18. да облечется проклятием, как ризою, и да войдет оно, как вода, во внутренность его и, как елей, в кости его; 19. да будет оно ему, как одежда, в которую он одевается, и как пояс, которым всегда опоясывается.

Пс 108 // Библи. Раҫҫей Библи пӗрлӗхӗ. Библи. — Санкт-Петербург.:2009. 1567 с.

17. Ютран килнӗ ҫынна, тӑлӑх ачана [тата тӑлӑх арӑма] тӗрӗс мар сут ан ту, тӑлӑх арӑмӑн тумтирне салука ан ил; 18. асӑнта тыт: эсӗ ху та Египетра чура пулса пурӑннӑ, сана унтан Ҫӳлхуҫа [Турру] ҫӑлса кӑларнӑ, ҫавӑнпа эпӗ сана ҫапла тума хушатӑп та.

17. Не суди превратно пришельца, сироту [и вдову], и у вдовы не бери одежды в залог; 18. помни, что и ты был рабом в Египте, и Господь [Бог твой] освободил тебя оттуда: посему я и повелеваю тебе делать сие.

Аст 24 // Библи. Раҫҫей Библи пӗрлӗхӗ. Библи. — Санкт-Петербург.:2009. 1567 с.

Чӑваш Ен прокуратурипе Министрсен Кабинечӗн пӗрлехи ӗҫне пула пурӑнмалли ҫурт-йӗрпе тивӗҫтермелли тӑлӑх ачасен шучӗ ӳсессин туртӑмне чарма май килчӗ: юлашки виҫӗ ҫул хушшинче тӑлӑх ачасене пурӑнмалли ҫурт-йӗрпе тивӗҫтернин шайӗ республикӑра пӗрре ҫурӑран ытла ӳснӗ, 909 ҫын хваттер илнӗ.

Благодаря совместной работе Прокуратуры и Кабинета Министров Чувашии удалось остановить тенденцию роста числа детей-сирот, нуждающихся в жилье: за последние три года обеспеченность жильём сирот в республике увеличилась более чем в полтора раза, жилье получили 909 человек.

Олег Николаев Прокуратура ӗҫченӗн кунӗпе саламлани (2024) // Олег Николаев. https://www.cap.ru/news/2024/01/12/oleg- ... ika-prokur

Хреҫҫи юлашки вӑйне пухрӗ те тытӑнчӑклӑ сасӑпа: — Эх, ачамсем, «Тӑлӑх выльӑх усраканӑн тути-ҫӑварӗ ҫулланнӑ, тӑлӑх ача ӳстерекенӗн пичӗ-куҫӗ юнланнӑ», — тенӗ пек пулса тухрӗ-ҫке.

Помоги переводом

Хреҫҫи // Ӑсан Уҫӑпӗ. Ӑсан Уҫӑпӗ. Тӗлӗкри те пирӗнпех: повеҫсемпе калавсем. Шупашкар: «Пегас» издательство ҫурчӗ, 2014. — 142 с. — 90–99 с.

Манӑн пуҫарӑва тӑхӑмсем, пулас ӑрусем, пирӗн тӑлӑх арӑмсем, Раҫҫей, ытти ҫӗршывсенчи тӑлӑхсем йышӑнӗҫ-ши?

Помоги переводом

Тӑранайми вӑрҫӑсем // Николай Сорокин. Сорокин Н.М. Тӑлӑх арӑм минтерӗ. Савнисен романӗ. – Шупашкар: «Ҫӗнӗ Вӑхӑт», 2019. – 216 с.

Эсӗ тӑлӑх, манӑн хӗрӗм, ӗмӗрлӗхе ҫурма тӑлӑх.

Помоги переводом

Тӑварлӑ каҫ // Николай Сорокин. Сорокин Н.М. Тӑлӑх арӑм минтерӗ. Савнисен романӗ. – Шупашкар: «Ҫӗнӗ Вӑхӑт», 2019. – 216 с.

— Тӑлӑх эпӗ… атте фронтра вилнӗ… эсир пӗлетӗр вӗт-ха… тӑлӑх хӗрарӑм… вӑрҫӑра вилнӗ… — мӑкӑртатрӗ вӑл, куҫӗсене мӑч-мӑч хупкаласа.

— Сирота… отец погиб на фронте… вы ведь знаете… вдова… вдова погибшего на войне… — забормотал он, быстро моргая глазами.

Пӗрремӗш сыпӑк // Аркадий Малов. Шляху С. Ваня юлташ: повесть. — Шупашкар, Чӑваш АССР Государство кӗнеке издательстви, 1958. — 210 с.

«Ашшӗ-амӑшӗсӗр тӑрса юлнӑ, тӑлӑх ачасене хушма социаллӑ пулӑшу парасси ҫинчен» РФ саккунӗпе тата «Ҫурт-йӗрпе тивӗҫтересси пирки» ЧР саккунӗпе килӗшӳллӗн тӑлӑхсене ҫурт-йӗр туянса пама 7 млн тенкӗ ытла уйӑрнӑ.

Помоги переводом

Ырӑ улшӑнусем куҫ умӗнче // О. ПАВЛОВА. http://avangard-21.ru/gazeta/44129-yr-ul ... uc-um-nche

Авалхи ҫын сӑмахӗ: ашшӗ вилни — ҫур тӑлӑх, амӑшӗ вилни — пӗр тӑлӑх, тенӗ.

Помоги переводом

Касак Ваҫҫи // Трубина Мархви. Трубина М. Ача чухнехи. Повесть. Калавсем. — Шупашкар, Чӑваш кӗнеке издательстви, 1981. — 288 с. — 3–192 с.

Ухтиван ҫурма тӑлӑххи те нимех те мар иккен, мӗншӗн тесен «тӑлӑх выльӑх карта пуҫӗ пулнӑ, тӑлӑх ача ял пуҫӗ пулнӑ тет».

Оказывается, не порок и то, что Ухтиван наполовину сирота, потому что неспроста сказано: одинокая скотина во дворе главой стала, а сирота — над деревней.

Паллӑ мар инкек // Хветӗр Уяр. Уяр Ф. Е. Шурча таврашӗнче. 2 кӗнекеллӗ роман. 1-мӗш кӗнеке. Таната. Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 1994. — 359 с.

Ҫапла, Ятман, Тутаркасра пӗр чиперкке кӑна арӑм тӑлӑха юлнӑ, Ялта авланас текенсем нумай, анчах эпир ҫав тӑлӑх арӑм патне никама та мар, сана киле кӗртесшӗн.

Помоги переводом

XXIX // Куҫма Турхан. Куҫма Турхан. Йӑмраллӑ ял. Роман. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1951. — 368 с., илл.

Эсӗ чухӑнсене, тӑлӑх арӑмсемпе тӑлӑх ачасене пулӑшнӑран ҫеҫ тата ырӑ кӑмӑллӑ пулнӑран ҫеҫ сана ҫулпуҫне суйларӗҫ.

И вождем тебя избрали, потому что ты добр и помогаешь беднякам, вдовам и сиротам.

Синопа Москитсен йӑхне кӗрет // Чӑвашсен патшалӑх издательстви. Джеймс Ш. Пӗчӗк индеец Синопа: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 109 с.

Хӗлле те, ҫулла та вӗсем сунара ҫӳренӗ, хӑйсен ҫемьисем валли кӑна мар, хӑйсем валли ҫимелли тупма пултарайман пур тӑлӑх арӑмсем, тӑлӑх ачасем, ватӑ стариксем тата ухсах-чӑлахсем валли те аш тупса панӑ.

И зимой и летом они охотились, снабжая мясом не только свои семьи, но и всех вдов, сирот, стариков и калек, которые не могли сами добывать себе пропитание.

Синопа тата унӑн юлташӗсем // Чӑвашсен патшалӑх издательстви. Джеймс Ш. Пӗчӗк индеец Синопа: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 109 с.

Хӑшпӗр ялта христоса сутнӑ ял куштанӗ, самогон туса тултарса, халӑха пухса, куҫҫулӗпе йӗпетнӗ сухальне чӗтретнӗ, турра ӗненекенсене, тӑлӑх арӑмсене, тӑлӑх ачасене ҫылӑхӗсемшӗн кӗлтума тархасланӑ.

В ином селе мироед-христопродавец, накурив самогону, собрав сход, тряс мокрой от слез бородой, просил православных, вдов и сирот о забвении грехов своих.

2 // Чӑвашсен патшалӑх издательстви. Толстой, А.Н. Ҫӑкӑр: Царицына оборонӑлани: повесть. — Шупашкар: ЧАССР государство издательстви, 1941. — 244 с.

Хамӑн тӑлӑха юлнӑ арӑмпа тӑлӑх ачасене хӗрхенсе нумай куҫҫуль тӑкрӑм.

Я оплакивал овдовевшую жену и детей-сирот.

Пӗрремӗш сыпӑк // Урхи Наумӗ, Куҫма Чулкаҫ. Свифт, Даниэль. Лемюэль Гулливер ҫулҫӳренисем; вырӑсларан Н. Урхипе К. Чулкаҫ куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1954. — 368 с.

Кунта тӑлӑх, лере те тӑлӑхах пулӑн…

, здесь сиротство, и там будет сиротство.

VI // Петӗр Хусанкай. Телешов Д.Н. Типшар: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1946. — 56 с. — 8–56 с.