Поиск

Шырав ĕçĕ:

Уйӑх сăмах пирĕн базăра пур.

Уйӑх (тĕпĕ: уйӑх) сăмах форми çинчен тĕплĕнрех пăхма пултаратăр.

Ҫӗр ҫинчен катӑк Уйӑх курӑнсан, Уйӑх ҫинчен тулли Ҫӗр курӑнать.
А когда на Земле новолуние, на Луне полноземлие.

Уйӑха тӗпчесе сӑнани // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Эпир Ҫӗр ҫинчен тулли Уйӑх куратпӑр пулсан, Уйӑх ҫинчен катӑк Ҫӗр курӑнать.
Когда на Земле полнолуние, на Луне новоземлие.

Ҫӗре Уйӑх ҫинчен сӑнасан е Уйӑха Ҫӗр ҫинчен сӑнасан, вӗсен фазисем пӗр-пӗринпе ылмашса пыраҫҫӗ.
Фазы Земли, наблюдаемые с Луны, противоположны фазам Луны, видимым с Земли.

Юлашкинчен Уйӑх пачах пӗтсе ларать; ку вӑхӑтра Хӗвел Уйӑхӑн пире курӑнман тепӗр енне ҫутатать.
Наконец Луна исчезает вся; в это время Солнце освещает невидимый для нас затылок Луны:

Кайран Хӗвел ҫути Уйӑхӑн пӗтӗм ҫине ҫутатма тытӑнать; ҫавна тулли Уйӑх теҫҫӗ.
Наконец освещается солнечными лучами все лицо Луны: это полнолуние.

Унтан Уйӑх пӗр хӗрринчен пӗчӗккӗн Хӗвелпе ҫуталма тытӑнать, вара тӳпере Уйӑхӑн ҫӳхе ҫурли курӑнса каять.
Затем лицо Луны начинает постепенно освещаться Солнцем с одного края: на небе появляется узкий лунный серп.

Яланах пире курӑнакан Уйӑх енне Хӗвел вӑхӑтлӑха ҫутатми пулсан, ӑна ҫӗнӗ Уйӑх теҫҫӗ; ку вӑхӑтра вӑл Хӗвелтен ӳкекен ҫутта пирӗн пата ӳкереймест иккен, мӗншӗн тесен унӑн тепӗр енӗ ҫеҫ ҫуталать.
Когда вечно обращенную к нам сторону Луны, ее лицо, не освещает Солнце, это называется новолунием; в это время мы Луну не видим, она не посылает к нам отраженных солнечных лучей.

Ҫӗр мӗнле улшӑнса пынине эпир Уйӑх ҫинчен хамӑр куҫпа сӑнасан кӑна Уйӑх Ҫӗр ҫинчен пӑхсан мӗншӗн пӗрре ҫурла пек, тепре тулли курӑннине аван ӑнланса илтӗмӗр.
Когда мы своими глазами проследили изменения Земли на небе Луны, мы ясно поняли, чем вызываются изменения вида Луны — так называемые ее фазы.

1948 ҫулта вырӑссен ученӑйӗ Ю. Н. Липский Уйӑх ҫинче атмосфера пуррине сӑнаса пӗлнӗ, вӑл шутланӑ тӑрӑх, Уйӑх атмосфери Ҫӗр атмосферинчен икӗ пин хута яхӑн шӗвӗрех.
В 1948 году советский ученый Ю. Н. Липский обнаружил, что на Луне есть атмосфера; он вычислил, что лунная атмосфера примерно в две тысячи раз разреженнее земной.

Эпир, Ҫӗр ҫинче пурӑнакан ҫынсем, ҫак вӑхӑта уйӑх тетпӗр пулсан, Уйӑх ҫинче, ҫынсем унта пулнӑ пулсан, ӑна пӗр талӑк тесе каланӑ пулӗччӗҫ.
Тот промежуток времени, который мы, земные жители, называем лунным месяцем, жители Луны, если бы они на ней были, назвали бы лунными сутками.

Уйӑх ҫинче // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Эсир Уйӑх карттипе паллашнӑ: ҫак карттӑ астрономсем сӑнакан Уйӑхӑн ҫур пайӗ кӑна.
Вы знакомы с лунной картой: это карта только одной половины Луны, которую наблюдают астрономы.

Калама та кулӑшла: эпӗ пӗр ывӑҫ уйӑх илтӗм те юлташа уйӑхпа пӗтӗм темелле пуль?
Смешно говорить: я взял горсточку луны, я запустил в товарища луной!

— Астрономсем пӑхмалли трубана Уйӑх еннелле тытнӑ та, Уйӑх вӑл чӑн-чӑн пысӑк тӗнче иккенне курнӑ.
— Когда астрономы направили зрительную трубу на Луну, они увидели, что Луна — это целый мир,

Ҫӗртен уйӑх патне ҫитиччен // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Уйӑх ҫине секундра 2,4 километр хӑвӑртлӑхпа пырса кӗрсен (ку ракетӑн Уйӑх патне ҫывхарнӑ чухнехи хӑвӑртлӑхӗ) ракетӑран тусан кӑна тӑрса юлма пултарать.
Ведь только мельчайшая пыль останется от ракеты, если она врежется в Луну со скоростью 2,4 километра в секунду (это скорость ракеты при приближений к Луне).

Ҫӗрпе Уйӑх хушши 384 пин километр, ҫапах та пӗтӗм тӗнчери туртӑну вӑйне пула Уйӑх хӑй вырӑнӗнче пит лайӑх тытӑнса тӑрать.
От Земли до Луны 384 тысячи километров, но сила всемирного тяготения удерживает Луну близ Земли надежнее, чем миллиард толстых стальных канатов.

Пӗрремӗш хут Хӗвел ҫути Ҫӗр ҫинчен Уйӑх ҫине ӳкет, унтан вара Уйӑхран Ҫӗр ҫине каялла килет.
Пепельное сияние — дважды отраженные солнечные лучи: в первый раз они отражаются от поверхности Земли, во второй раз — от поверхности Луны.

Мӗн вӑл ҫӑлтӑр, мӗн вӑл планета? // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Тӳпере ҫӗнӗ Уйӑх ҫурла пек кӑна йӑлтӑртатса курӑннӑ чухне Уйӑхӑн ытти Хӗвел ҫутатман пайӗ кӗл тӗслӗрех палӑрать.
Во время новолуния, когда молодой месяц появляется на небе в виде тонкого блестящего серпа, вся остальная, не освещенная Солнцем часть Луны светится чуть заметным нежным серебристым сиянием.

Эпир Ҫӗр ҫине Уйӑх ҫинчен пӑхма пултарнӑ пулсан, пире Ҫӗрӗн ҫавракӑшӗ Уйӑхран вунпилӗк хут пысӑкрах, сакӑрвунӑ хут ҫутӑрах курӑннӑ пулӗччӗ.
Если посмотреть на Землю с Луны, то Земля покажется нам диском, площадь которого в пятнадцать раз больше Луны и который раз в восемьдесят ярче ее.

Ҫутҫанталӑка мӗншӗн вуникӗ уйӑха пайланӑ? ҫакӑн сӑлтавӗ — Уйӑх.
Почему год разделен на двенадцать месяцев? причина этому — Луна.

Ҫынсем вӑхӑт шутне мӗнле тытса пыраҫҫӗ? // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

«Уйӑх патне ҫитме мӗн тери инҫе!» — тейӗн тата эсӗ, ҫав сӑмахсене каланӑ хушӑра ҫутӑ пайӑрки Уйӑх патне ҫитме те ӗлкӗрет.
Ты скажешь: «Как далеко до Луны!», а луч света донесся до нее, пока ты говорил эти четыре слова.

Ҫӗр чӑмӑрӗ мӗн пысӑкӑш? // Лина Агеносова. Волков А.Л. Ҫӗрпе пӗлӗт: калавсем. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1961. — 188 с.

Страницы:

Корпус чувашского языка

Поиск

Шырав ĕçĕ:

Сайт:

Статистика