Корпус чувашского языка

Хуҫалӑх строительстви халӗ кашни ҫулах, кашни уйӑхрах Сванети пурӑнӑҫне улӑштарса пырать.

Хозяйственное строительство с каждым годом, с каждым месяцем изменяет жизнь Сванетии.

Сванетире // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӗсем хуҫалӑха хӑпартассишӗн, колхозниксен пурӑнӑҫне лайӑхлатассишӗн кӗрешеҫҫӗ.

Которые борются за поднятие хозяйства и улучшение жизни колхозников.

Крымӑн кӑнтӑрти хӗрринче хуҫалӑх тата халӑх пурӑнӑҫӗ епле лайӑхланса пырать // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Совет влаҫӗ ҫеҫенхирте куҫса ҫӳрекенсен хуҫалӑхне, вӗсен пурӑнӑҫне ҫӗнӗлле йӗркелерӗ.

Советская власть перестроила хозяйство и жизнь кочевников.

Совет влаҫӗ ҫеҫенхирте куҫса ҫӳрекенсен пурӑнӑҫне аванлатас тӗлӗшпе тата ҫеҫенхирте выльӑх ӗрчетес ӗҫе хӑпартас тӗлӗшпе мӗн туни // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӗсен чечекӗсем тӑкӑннӑ, вӑррисем пулса ҫитнӗ, вӑл курӑксем хӑйсен пурӑнӑҫне пурӑнса ирттернӗ ӗнтӗ.

Отцвели их цветы, созрели семена, и они окончили свой жизненный круг.

Хура тӑпраллӑ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӗсен пурӑнӑҫне наука ,тӗлӗшӗпе сӑнаҫҫӗ.

Над ними ведутся научные наблюдения.

Кайӑк тир хуҫалӑхӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Пӑлан ӗрчетекен станцисем тунӑ, унта специалистсем пӑлан пурӑнӑҫне тата унӑн чирӗсене сӑнаса вӗренеҫҫӗ.

Устроены оленеводческие станции, где специалисты изучают оленя,

Тундрӑра пӑлан ӗрчетесси // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Океанри ӳсентӑрансен тата чӗр-чунсен пурӑнӑҫне тӗпченӗ.

Изучали растительный и животный мир океана.

«Ҫурсӗр полюсӗ» поляр станцийӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Новая Земля ҫинче Совет пур, вӑл Новая Земля ҫинче пурӑнакан ҫынсен пурӑнӑҫне майлаштарса пырать.

Есть на Новой Земле Совет, который налаживает жизнь ново-земельских поселенцев.

Новая Земля ҫинче // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӑл пӗрмаях этем пурӑнӑҫне хӑратса тӑрать.

Она все время угрожает жизни человека.

Ненецсем епле пурӑнаҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Вӗсем кунта паха та кирлӗ ӗҫ тунӑ: ҫанталӑка сӑнанӑ, пӑрсем куҫнине, пӑрсем айӗнче тинӗс шывӗ юхнине тӗпчесе пӗлнӗ, тата тинӗс шывӗнче пурӑнакан чӗрчунсен пурӑнӑҫне сӑнанӑ.

Они выполняли здесь большую и важную работу: наблюдали погоду, изучали движение льдов, течение морской воды подо льдами, вели наблюдения и над жизнью ее обитателей.

Ҫурҫӗр полюсӗ патне // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Шӑрӑх тӑрӑхра пурӑнакан халӑхсем апат-ҫимӗҫшӗн, харпӑрхӑй пурӑнӑҫне упраса усрасшӑн кунӗн-ҫӗрӗн кӗрешеҫҫӗ.

Непрестанную борьбу за пищу, за сохранение своей жизни ведут народы жаркого пояса.

Тропик тӑрӑхӗнчи халӑхсен пурӑнӑҫӗ епле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Унтан ачасем каннӑ, пӗр старике ҫар ҫыннисен яланах ырӑ кӑмӑллӑ та хӑюллӑ пулмалли ҫинчен, йӑха ырлӑх тӑвассишӗн яланах хӑйӗн пурӑнӑҫне те пама хатӗр пулмалли ҫинчен каланӑ.

Потом дети отдыхали, а один из стариков долго говорил о том, что воины Должны быть людьми добрыми и смелыми, всегда готовыми пожертвовать жизнью для блага племени.

Синопа Москитсен йӑхне кӗрет // Чӑвашсен патшалӑх издательстви. Джеймс Ш. Пӗчӗк индеец Синопа: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 109 с.

Полководец хӑйӗн пурӑнӑҫне вӗҫне ҫитичченех хӑйӗн ҫӗршывне пилленӗ пулсан, унӑн ячӗ нихӑҫан та вилмест.

Ибо имя полководца не умирает, если жизнь свою он до конца отдал родине.

VII сыпӑк // Куҫма Чулкаҫ, Иван Яковлев. Брагин М.Г. Фельдмаршал Кутузов. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1948. — 162 с.

Салтаксене тӳсӗмлӗ пулма хушнипе пӗрлех, вӗсен пурӑнӑҫне ҫӑмӑллатас тӗлӗшпе Кутузов пурне те тунӑ.

Но, требуя от солдат жертв, Кутузов сделал все возможное, чтобы облегчить их положение.

VI сыпӑк // Куҫма Чулкаҫ, Иван Яковлев. Брагин М.Г. Фельдмаршал Кутузов. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1948. — 162 с.

Вӑл хӑйӗн Тӑван Ҫӗршывне хӑюллӑн, хӑйӗн пурӑнӑҫне шеллемесӗр хӳтӗленӗ, ҫара хӑйсен ирӗкӗпе каякан пиншер рекрутсем Кутузовӑн паттӑр полкӗсене хутшӑннӑ.

Мужественно и беззаветно защищая свое отечество, добровольно пополняя армию новыми тысячами рекрут, вливавшихся в героические кутузовские полки.

V сыпӑк // Куҫма Чулкаҫ, Иван Яковлев. Брагин М.Г. Фельдмаршал Кутузов. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1948. — 162 с.

Хӑй йышӑннӑ решенисене вӑл ҫине тӑрса, хӑйӗн пурӑнӑҫне, ырлӑхне шеллемесӗр, тӑван ҫӗршыва чӗререн парӑнса тӑнине тата хӑюлӑхне кӑтартнӑ.

Он осуществлял свои решения с огромным упорством и гибкой последовательностью, не щадя своей жизни и благополучия, являя замечательный пример мужества и преданности родине.

IV сыпӑк // Куҫма Чулкаҫ, Иван Яковлев. Брагин М.Г. Фельдмаршал Кутузов. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1948. — 162 с.

Ӑслӑ та ӗҫе асӑрханса тӑвакан Кутузов сахал юн тӑкса, салтаксемпе офицерсен пурӑнӑҫне упраса ҫӗнтересшӗн пулнӑ.

Мудрый и осторожный, он стремился к победе малой кровью, сберегая жизни солдат и командиров.

IV сыпӑк // Куҫма Чулкаҫ, Иван Яковлев. Брагин М.Г. Фельдмаршал Кутузов. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1948. — 162 с.

Салтаксем вырӑс ҫӗрӗшӗн хӑйсен пурӑнӑҫне шеллемесӗр ҫирӗп ҫапӑҫма хатӗрленнӗ.

Солдаты готовились стоять за русскую землю крепко, не щадя своей жизни.

III сыпӑк // Куҫма Чулкаҫ, Иван Яковлев. Брагин М.Г. Фельдмаршал Кутузов. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1948. — 162 с.

Барклай-де-Толли хӑйӗн пӗтӗм пурӑнӑҫне Российӑна панӑ.

Барклай-де-Толли отдал России всю свою жизнь,

II сыпӑк // Куҫма Чулкаҫ, Иван Яковлев. Брагин М.Г. Фельдмаршал Кутузов. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1948. — 162 с.

Кутузов ҫарӗ каллех хӑрушлӑх умӗнче тӑнӑ, ҫак хӑрушлӑхран ӑна вырӑс салтакӗсен паттӑрлӑхӗ, Кутузовпа Багратион таланчӗпе вӗсем хӑйсен пурӑнӑҫне шеллемесӗр ҫирӗп тӑни кӑна ҫӑлса хӑварнӑ.

Она была обречена, но ее опять спасли героизм русских солдат, талант и самоотверженность Кутузова и Багратиона.

V сыпӑк // Куҫма Чулкаҫ, Иван Яковлев. Брагин М.Г. Фельдмаршал Кутузов. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1948. — 162 с.